Page 24 - โครงการศึกษาวิจัย เรื่อง สิทธิชุมชนและผลกระทบโครงการพัฒนาภาคใต้
P. 24
๑๐
อนุญาตให้แต่ละเฉพาะครัวเรือนที่แต่งงานใหม่และยากจนเท่านั้นจึงจะมีสิทธิตัดไม้เพื่อใช้ส่วนตัว
ในขณะที่ครัวเรือนที่มีฐานะดีจะไม่ได้สิทธิอันนั้น
สิทธิชุมชนจึงเป็นทั้งความสัมพันธ์เชิงอํานาจ ความชอบธรรม และฐานคิดในการแสดง
ตัวตนของชุมชนต่าง ๆ ในสังคมที่หลากหลายมิติซับซ้อนมีพลวัตร และเป็นการเคลื่อนไหวทางสังคมที่
สนับสนุนให้ชุมชนต่าง ๆ สามารถระดมความคิดความร่วมมือในการพัฒนากฎเกณฑ์ของชุมชนอย่างมี
ความชอบธรรมในสังคม นอกจากนี้ลักษณะพลวัตรของสิทธิก็มีนัยสําคัญอย่างยิ่งต่อการส่งเสริมการมี
ส่วนร่วมของชุมชนท้องถิ่นและการพัฒนาประชาธิปไตยในระดับรากหญ้าและประชาธิปไตยทางตรง
เพราะช่วยเปิดพื้นที่ทางสังคมพร้อมกับลดพื้นที่ของภาครัฐลง โดยการให้สิทธิชุมชนแก่กลุ่มต่าง ๆ ใน
สังคมสามารถเข้าร่วมสร้างสรรค์ประชาสังคมและธรรมาภิบาล ด้วยการพัฒนาอํานาจตรวจสอบและ
ถ่วงดุลกันให้เกิดเป็นจริงได้ในรูปแบบต่าง ๆ (ทรงวุฒิ ศรีวิไล ๒๕๕๐, อานันท์ กาญจนพันธุ์ ๒๕๔๓,
โสภารัตน์ จารุสมบัติ ๒๕๕๑, สวรินทร์ เบ็ญเด็มอะหลี ๒๕๕๔)
๓.๑.๒ สิทธิชุมชนตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
คําว่า “สิทธิชุมชน” เป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของบุคคลซึ่งรวมตัวกันเป็นชุนชน ได้รับการ
บัญญัติรับรองขึ้นเป็นครั้งแรก ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ ซึ่งเป็น
รัฐธรรมนูญที่ให้ประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วมในการจัดทํามากที่สุด ทั้งการเปิดรับฟังความคิดเห็นจาก
ประชาชน และการจัดประชาพิจารณ์ในจังหวัดต่าง ๆ ทั่วประเทศ โดยบทบัญญัติมาตรา ๔๖ และ ๕๖
ได้ยอมรับสิทธิของบุคคลที่รวมกันเป็นชุมชนท้องถิ่นดั้งเดิม ในการอนุรักษ์หรือฟื้นฟูจารีตประเพณี
ภูมิปัญญาท้องถิ่น ศิลปะ หรือวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่นและของชาติ และใช้สิทธิในการมีส่วนร่วมใน
การจัดการ การบํารุงรักษา และการใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลและ
ยั่งยืน รวมทั้งได้รับรองสิทธิของบุคคลในการมีส่วนร่วมกับรัฐในหลาย ๆ ด้าน ได้แก่ การบํารุงรักษาและ
ใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพ การคุ้มครองส่งเสริมและรักษา
คุณภาพสิ่งแวดล้อม แต่รัฐธรรมนูญก็บัญญัติว่าสิทธิดังกล่าวนั้นจะต้องเป็นไปตามที่กฎหมายบัญญัติ ทํา
ให้ยังมีปัญหาที่จะนํามาใช้ทางปฏิบัติในการรับรองสิทธิของชุมชน
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐ ได้มีการยอมรับสิทธิชุมชนมากขึ้น
โดยได้ตัดเงื่อนไขที่กําหนดให้ต้องมีกฎหมายมารองรับออกไป จึงเป็นการยอมรับสิทธิชุมชนเหนือ
ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมในชุมชนนั้นมากกว่าสิทธิของรัฐและสิทธิของเอกชนที่มีมาแต่เดิม รวมทั้งทําให้
ประชาชนสามารถใช้สิทธิชุมชนได้โดยไม่ต้องรอให้มีการออกกฎหมายต่าง ๆ เสียก่อน นอกจากนี้ยังมี
การคุ้มครองสิทธิชุมชนโดยบัญญัติให้โครงการที่อาจก่อผลกระทบต่อชุมชนอย่างรุนแรง จะต้องมี
