Page 389 - รายงานผลการศึกษาวิจัย ฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

1. คณะกรรมการแก้ไขปัญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ (กบร.)
ั
1.1) ความเป็นมาของคณะกรรมการแก้ไขปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ (กบร.)
ที่ดินของรัฐมีหลายประเภท แต่ละประเภทอยู่ภายใต้การดูแลรักษาของส่วนราชการต่าง ๆ
ตามที่กฎหมายกําหนดไว้ เช่น ที่สาธารณประโยชน์ อยู่ในการดูแลรักษาของนายอําเภอตามพระราชบัญญัติ
่
่
ลักษณะปกครองท้องที่ พ.ศ. 2457 พื้นที่ปาไม้ อยู่ในการดูแลรักษาของกรมปาไม้ตามพระราชบัญญัติ
่
่
ปาไม้ พ.ศ. 2484 และพระราชบัญญัติปาสงวนแห่งชาติ พ.ศ. 2507 พื้นที่อุทยานแห่งชาติ อยู่ในการ
่
ดูแลรักษาของกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ปา และพันธุ์พืช ที่ราชพัสดุ กระทรวงการคลังเป็นผู้ถือกรรมสิทธิ์
และอยู่ในการดูแลรักษาของกรมธนารักษ์ ตามพระราชบัญญัติที่ราชพัสดุ พ.ศ. 2518
ั
แต่การกําหนดขอบเขตที่ดินของรัฐเกิดปญหาทับซ้อนแนวเขตของที่ดินของหน่วยงานของ
รัฐด้วยกันเอง เป็นประเด็นให้ถกเถียงว่า ที่ดินของรัฐส่วนที่ทับซ้อนนั้นจะอยู่ในการดูแลรักษาของ
ส่วนราชการใดตามกฎหมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการกําหนดขอบเขตที่ดินของรัฐทับซ้อนกัน การถือครอง

ั
ที่ดินของราษฎร หรือกรณีที่ราษฎรบุกรุกที่ดินของรัฐ จะเกิดมีปญหาถกเถียงว่า ใครควรมีสิทธิระหว่าง
รัฐกับราษฎร อันเป็นประเด็นนําไปสู่การร้องเรียนขอความเป็นธรรมเป็นการเฉพาะรายหรือเป็นกลุ่ม
มวลชน ตลอดจนการใช้สิทธิทางศาล
ั
ประกอบกับปจจุบันรัฐมีพลเมืองเพิ่มมากขึ้น แต่ที่ดินมีจํากัดทําให้ราษฎรบุกรุกที่ดินของรัฐ
ั
เพื่อใช้เป็นที่ดินทํากินและอยู่อาศัยกันมากขึ้น จึงเกิดมีปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐเพิ่มขึ้นจํานวนมาก
ทําให้ที่ดินของรัฐที่ใช้เพื่อประโยชน์ส่วนรวมเหลือน้อยลง และราษฎรที่ถือครองที่ดินของรัฐโดยอ้างสิทธิ
ส่วนมากโดยจะเป็นเกษตรกรที่ยากจนมีรายได้น้อย ไม่สามารถนําคดีขึ้นสู่ศาลเพื่อพิจารณาให้ความ
เป็นธรรมได้
ั
รัฐจึงแสวงหาแนวทางแก้ไขปญหานี้ในทางบริหาร เพื่อให้ความเป็นธรรมในสังคม
อย่างทั่วถึงโดยการตรวจสอบการครอบครองที่ดินของราษฎรผู้ที่เข้าครอบครองที่ดินของรัฐหรือ
การพิสูจน์สิทธิ ซึ่งเป็นวิธีการประนีประนอมประสานประโยชน์ระหว่างกัน หากผลการพิสูจน์สิทธิ

ปรากฏว่า ราษฎรมีสิทธิในที่ดินรัฐก็จะออกเอกสารสิทธิให้ต่อไป แต่หากรัฐมีสิทธิในที่ดิน ราษฎรก็จะ
จัดที่ดินในส่วนที่รัฐยังไม่ใช้ประโยชน์ให้ราษฎรผู้บุกรุกเช่าทํากินและอยู่อาศัยต่อไป
จากสาเหตุดังที่กล่าวมา จึงได้กําหนดให้มีระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยการแก้ไข
ั
ั
้
ปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ พ.ศ. 2535 ขึ้นเพื่อกําหนดมาตรการปองกันและแก้ไขปญหาการบุกรุก
ั
ที่ดินของรัฐทั่วประเทศ โดยให้อยู่ในความรับผิดชอบของส่วนแก้ไขปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ
ั
สํานักงานกลางช่วยเหลือเกษตรกรและแก้ไขปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ สํานักงานปลัดสํานัก
่
ั
นายกรัฐมนตรี ในฐานะฝายเลขานุการของคณะกรรมการแก้ไขปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ ตามที่
ั
กําหนดไว้ในระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรี ด้วยการแก้ไขปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ พ.ศ. 2535
ั
ผลจากการปฏิรูประบบราชการได้มีการโอนภารกิจอํานาจหน้าที่ของส่วนแก้ไขปญหาการ
ั
บุกรุกที่ดินของรัฐ สํานักงานปลัดสํานักนายกรัฐมนตรี ไปเป็นสํานักแก้ไขปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ
(สบร.) สํานักงานปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ทําให้ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรี
ั
ด้วยการแก้ไขปญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ พ.ศ. 2535 มีความจําเป็นต้องได้รับการปรับปรุงให้
สอดคล้องกับบทบาทภารกิจของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ประกอบกับคําสั่งสํานัก

7‐27