Page 30 - รายงานผลการศึกษาวิจัย ฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

3. การศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้อง

3.1 ที่ดินและการใช้ที่ดิน

พจนานุกรมของราชบัณฑิตยสถานอธิบายความหมายของที่ดิน (Land) ว่า หมายถึง ผืนแผ่นดิน

หรือพื้นดิน พื้นที่ดินทั่วไป และหมายความรวมถึงภูเขา ห้วย หนอง คลอง บาง ลํานํ้า ทะเลสาบ เกาะ
และที่ชายทะเลด้วย ส่วนพจนานุกรมศัพท์เศรษฐศาสตร์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน อธิบายไว้ 2 ความหมายดังนี้
ั
1. ตามทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ หมายถึง ปจจัยการผลิตประเภทหนึ่ง เป็นทรัพยากรที่เกิดขึ้นตาม
ธรรมชาติ และนํามาใช้เพื่อการประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่าง ๆ ซึ่งในที่นี้ทรัพยากรธรรมชาติจะ
่
หมายถึง ทั้งสิ่งที่อยู่ในดินและเหนือพื้นดินด้วย เช่น แร่ธาตุ หิน ดิน ทราย นํ้า ปาไม้ นํ้ามัน และ
ผลตอบแทนที่ได้รับจากที่ดินจะเรียกว่า ค่าเช่า

2. ในทางบัญชี ที่ดิน หมายถึง แผ่นดินซึ่งอาจมีทรัพยากรธรรมชาติอยู่ภายใต้หรือเหนือพื้นดิน
และจะนํามาใช้ในการประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่าง ๆ เช่น เป็นที่ตั้งของอาคาร โรงงาน การเพาะปลูก
การเลี้ยงสัตว์ และเมื่อมีที่ดินก็ต้องมี เจ้าของที่ดิน (landlord) เป็นธรรมดา ในพจนานุกรมดังกล่าว

อธิบายว่า หมายถึง ผู้ที่เป็นเจ้าของที่ดินหรือสิ่งปลูกสร้างที่อยู่บนที่ดินนั้น ซึ่งจะได้รับผลตอบแทนใน
รูปของค่าเช่าจากการให้ผู้อื่นใช้ประโยชน์จากที่ดินหรือสิ่งปลูกสร้างที่เขาเป็นเจ้าของในการประกอบ

กิจกรรมทางเศรษฐกิจ ค่าเช่าที่เจ้าของที่ดินได้รับอาจมาจากค่าเช่าแท้ ๆ หรือค่าเช่าที่มาจากการ
ลงทุนในการปรับปรุงที่ดินนั้นด้วย เจ้าของที่ดินมักมีความสัมพันธ์กับผู้เช่าที่ดินตามกฎหมายเกี่ยวกับ
การเช่าที่ดิน และหลักประกันในการใช้ประโยชน์ในที่ดินนั้น สําหรับประมวลกฎหมายที่ดิน ได้ให้ความหมาย
ที่ดินไว้ว่า “พื้นที่ดินทั่วไปและให้หมายความรวมถึง ภูเขา ห้วย หนอง คลอง บึง บาง ลํานํ้า ทะเลสาบ

เกาะและที่ชายทะเลด้วย”
ั
ในกรอบคิดสิทธิมนุษยชนสากล ที่ดินเป็นปจจัยจําเป็นขั้นพื้นฐานของมนุษย์ทุกคนไม่มีข้อยกเว้น
จึงควรนิยามความหมายที่ดินให้กว้างและการกําหนดสิทธิในที่ดินจะต้องเคารพสิทธิของคนจากคนจน
่
คนที่ขาดโอกาสทางการศึกษาผู้ที่เข้าไม่ถึงกฎหมายที่อยู่ในชนบทหรืออยู่ตามปาเขาลําเนาไพรด้วย
กล่าวคือ ไม่ใช้อํานาจตามกฎหมายที่เหนือกว่าไปซ้อนทับสิทธิของบุคคลและชุมชนที่มีมาแต่เดิม
ตามธรรมชาติ จึงขอให้นิยามที่ดินและสิทธิในที่ดินไว้ว่า หมายถึง พื้นที่ดินทั่วไปรวมถึงภูเขา ห้วย

ั
หนอง คลอง บึง บางลํานํ้าทะเลสาบเกาะและที่ชายทะเลซึ่งเป็นปจจัยที่สําคัญในการประกอบกิจกรรม
ของมนุษย์ในด้านต่าง ๆ โดยมีระบบสิทธิรองรับทั้งสิทธิตามกฎหมาย ได้แก่ ที่ดินในกรรมสิทธิ์ของรัฐ
ั
และที่ดินในกรรมสิทธิ์ของเอกชน และสิทธิตามธรรมชาติทั้งของปจเจกบุคคลและของส่วนรวมที่ชุมชน
ใช้ร่วมกันแม้ยังไม่มีกฎหมายรองรับให้กรรมสิทธิ์โดยสมบูรณ์เหมือนของเอกชนหรือหน่วยงานรัฐ
แต่เขาครอบครองใช้ประโยชน์มาอย่างสมดุลยั่งยืนมาช้านาน

การใช้ที่ดิน หมายถึง การใช้ประโยชน์จากพื้นที่ดินที่มีอยู่นั้นให้เกิดประโยชน์มากที่สุด
เกิดผลตอบแทนมากที่สุด (วันทนา บุษยวงศ์, 2534 อ้างจาก ดวงพร เพิ่มสุวรรณ, 2547) ดังนั้น
การใช้ที่ดินหรือการใช้ประโยชน์ที่ดินจึงหมายถึง การใช้ประโยชน์จากที่ดินซึ่งมีอยู่ตามธรรมชาติ

3‐1