Page 24 - รายงานผลการศึกษาวิจัย ฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

“สิทธิชุมชน” ได้รับการยอมรับให้เป็นข้อตกลงระหว่างประเทศหลายฉบับ เช่น กติกา
ระหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิทาง
เศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม อนุสัญญาแรงงานระหว่างประเทศฉบับที่ 169 คําประกาศริโอว่าด้วย

สิ่งแวดล้อมและการพัฒนา (Agenda 21) อนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ และปฏิญญาสากล
ของสหประชาชาติว่าด้วยสิทธิของชนพื้นเมือง ค.ศ. 2007 นอกจากนี้ ยังมีการยอมรับในคําพิพากษา
ของศาลทั้งที่เป็นการพิจารณาคดีระหว่างประเทศและคดีภายในประเทศของหลายประเทศ เช่น

ประเทศอเมริกา ประเทศแคนาดา หรือประเทศออสเตรเลีย โดยยอมรับว่า สิทธิของชนพื้นเมืองหรือ
สิทธิชุมชนเป็นสิทธิที่เกิดขึ้นและมีอยู่ก่อน เป็นสิทธิตามธรรมชาติดั้งเดิมตามหลักกฎหมายธรรมชาติ
(Natural Law) และรัฐมีหน้าที่ต้องคุ้มครองสิทธิของชุมชนดังกล่าว และเนื่องจากสิทธิชุมชนถูกพัฒนา

มาจากกระบวนการต่อสู้เพื่อเรียกร้องสิทธิมนุษยชนของชนพื้นเมือง (Indigenous Peoples) ในโลกตะวันตก
ซึ่งกระบวนการต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนก็เป็นส่วนหนึ่งของการฟื้นฟูความคิดของสํานักกฎหมายธรรมชาติ
เพราะการต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชนในด้านความคิดจะต้องต่อสู้กับความคิดของสํานักกฎหมายบ้านเมือง

(Legal Positivism) ดังนั้น จึงอาจกล่าวได้ว่า สิทธิชุมชนไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นโดยไร้ที่มาทางทฤษฎี เพราะ
ทฤษฎีกฎหมายอันเป็นพื้นฐานแนวคิดของสิทธิชุมชนก็คือ ทฤษฎีกฎหมายธรรมชาติ ที่มองว่า
กฎหมายธรรมชาติคือกฎหมายที่มีอยู่ตามธรรมชาติ เกิดขึ้นเอง มนุษย์ไม่ได้สร้างขึ้น เป็นกฎหมายที่

อยู่เหนือรัฐ และใช้ได้โดยไม่จํากัดเวลาและสถานที่ เป็นนิรันดร หมายความว่าเมื่อเป็นจริงในสมัยหนึ่ง
อีกสมัยหนึ่งก็ต้องเป็นจริงด้วย หากเป็นจริงในเวลาหนึ่งแต่ไม่เป็นจริงในเวลาหนึ่งก็ไม่ใช่กฎเกณฑ์
ธรรมชาติ ทฤษฎีกฎหมายธรรมชาตินี้ได้ถูกพัฒนาเป็นทฤษฎีสิทธิธรรมชาติ โดย จอห์น ล็อค (John Lock)
ั
2
ซึ่งยืนยันว่า ปจเจกชนทุกคนต่างล้วนมีสิทธิ และอํานาจที่มีมาเองโดยธรรมชาติ อันหมายถึง สิทธิ
ธรรมชาติในชีวิต อิสรภาพ และทรัพย์สิน อันเป็นสิทธิที่ไม่อาจถูกยกเลิกหรือขัดขวางได้จากรัฐ โดยสิทธิ
ธรรมชาตินี้สืบที่มาจากกฎหมายธรรมชาติ และโดยที่สิทธิดังกล่าวเป็นของมนุษย์เท่านั้น ดังนั้น สิทธิ

ธรรมชาติจึงมีความหมายตรงกับสิทธิมนุษยชนด้วยในตัว
เนื้อหาของแนวคิดสิทธิชุมชนในระดับสากล ปรากฏเด่นชัดในเรื่องของสิทธิชนพื้นเมือง
(Indigenous Peoples) หรือชุมชนท้องถิ่นดั้งเดิม (Indigenous Community) ในฐานะผู้ทรงสิทธิ

โดยได้มีการให้ความหมายว่าคือกลุ่มคนที่อาศัยอยู่ในดินแดนแห่งใดแห่งหนึ่งมาก่อนอย่างต่อเนื่อง
ยาวนาน โดยอาศัยช่วงเวลาก่อนการก่อตั้งรัฐสมัยใหม่ (Modern State) เป็นเกณฑ์ในการกําหนดการ
อยู่อย่างต่อเนื่องยาวนานของชุมชน และยังรวมถึงก่อนที่จะมีการรุกรานจากประเทศอาณานิคมเข้าไปยัง

ชุมชน ในขณะที่เนื้อหาของสิทธิชุมชนมี 2 ประการ กล่าวคือ ประการแรก สิทธิในการอนุรักษ์หรือฟื้นฟู
ั
จารีตประเพณี ภูมิปญญาท้องถิ่น ศิลปะ หรือวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่น ซึ่งรวมถึงสิทธิกําหนด
้
แนวทางในการอนุรักษ์และปกปองมิให้ถูกเปลี่ยนแปลงทําลายอีกด้วย และประการที่สอง สิทธิในการ
จัดการและพัฒนาฐานทรัพยากรโดยเฉพาะทรัพยากรที่ดินที่ชุมชนใช้ประโยชน์ภายใต้เงื่อนไขความ
ยั่งยืนของฐานทรัพยากรธรรมชาติ รวมถึงสิทธิในการได้รับการคุ้มครองจากรัฐในการเข้าถึงทรัพยากร
ดังกล่าว การจํากัดสิทธินี้ลงโดยกฎหมายต้องเป็นไปเพื่อประโยชน์ของสังคมเท่านั้นและต้องมีการ

2
จรัญ โฆษณานันท์, อ้างแล้ว
2‐10