Page 13 - รายงานผลการศึกษาวิจัย ฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

1. คํานํา

ที่ดินและทรัพยากรเพื่อการดํารงชีพเป็นความจําเป็นขั้นพื้นฐานสําหรับการดํารงชีวิตของมนุษย์

การเข้าถึงที่ดินและทรัพยากรเป็นสิทธิเสรีภาพของประชาชนที่ได้รับการรับรองไว้ในกฎหมายรัฐธรรมนูญ
ซึ่งได้กําหนดให้รัฐจะต้องดําเนินการตามแนวนโยบายที่ดิน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเพื่อให้มี
การวางแผนการใช้ที่ดินและทรัพยากรอย่างเป็นระบบ เกิดประโยชน์ต่อส่วนรวม มีการกระจายการถือครอง
ที่ดินอย่างเป็นธรรมและดําเนินการให้เกษตรกรมีกรรมสิทธิ์หรือสิทธิในที่ดินเพื่อประกอบเกษตรกรรม

อย่างทั่วถึง แต่ในทางปฏิบัตินอกจากรัฐบาลไม่อาจกระจายการถือครองที่ดินและช่วยเหลือเกษตรกร
ให้มีสิทธิในที่ดินได้ทั่วถึงแล้ว ยังเกิดกรณีพิพาทขัดแย้งระหว่างเกษตรกรกับหน่วยงานของรัฐขึ้นทั่วประเทศ

เกษตรกรจํานวนมากร้องเรียนมายังคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติว่าถูกละเมิดสิทธิในการถือครอง
่
และใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างกว้างขวาง ด้วยรูปแบบและวิธีการต่างๆกัน ทั้งในเขตที่ดินปาไม้ ที่ดินสาธารณะ
ประโยชน์ ที่ดินราชพัสดุ ที่ดินในเขตปฏิรูปที่ดิน และที่ดินเอกชน ผลการตรวจสอบเรื่องราวร้องเรียน
ั
ั
ั
เหล่านี้พบว่าเหตุปจจัยรากเหง้าของปญหาเกิดจากนโยบายและกฎหมายที่ยังคับใช้อยู่ในปจจุบันมีเนื้อหา
ั
ที่ไม่สอดคล้องกับบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญฉบับปจจุบัน (ฉบับ พ.ศ. 2550) และไม่มีความพยายามที่จะ
ปรับปรุงแก้ไขเนื้อหาและกระบวนการทางกฎหมายให้สอดคล้องกับรัฐธรรมนูญ สิทธิในที่ดินของเกษตรกร
และชุมชนจึงไม่มีกฎหมายรับรองและเมื่อรัฐมีนโยบายบังคับใช้กฎหมายโดยเคร่งครัด เกษตรกรที่ทํากินอยู่ใน
ที่ดินพิพาทกับรัฐและเอกชนก็มักจะโดนแจ้งความดําเนินคดีไล่รื้อให้ออกจากที่ดินทํากินทําให้เกษตรกร
ั
และครอบครัวได้รับความเดือดร้อนแสนสาหัส การแก้ไขปญหาการละเมิดสิทธิในที่ดินของประชาชน
ั
ก็กระทําได้ยากเพราะเป็นปญหาเชิงโครงสร้างทางนโยบายและกฎหมาย
่
การศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายและกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและปานี้
่
มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมข้อมูลข้อเท็จจริงจากเรื่องร้องเรียนการละเมิดสิทธิด้านที่ดินปาไม้ วิเคราะห์
่
สังเคราะห์ประเด็นทางนโยบายและกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการละเมิดสิทธิในที่ดินและปา จัดทําความเห็น
ในการปรับปรุงแก้ไขนโยบายและกฎหมาย ที่จะนําไปสู่การคุ้มครองสิทธิของประชาชน และ จัดทําข้อเสนอ
่
เพื่อการปฏิรูปโครงสร้างระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับที่ดินและปา และเนื่องจากงานวิจัยชิ้นนี้
เกี่ยวข้องกับเนื้อหาทางนโยบาย ระเบียบกฎหมาย รวมทั้งมติคณะรัฐมนตรีจํานวนมากนับร้อยเรื่อง
ซึ่งต้องใช้เวลามากในการอ่านและวิเคราะห์สังเคราะห์ทั้งในเชิงประวัติศาสตร์และเนื้อหาที่เป็น
สาระสําคัญ ช่วงเวลาวิจัยที่กําหนดไว้เพียง 1 ปี จึงค่อนข้างสั้นเป็นข้อจํากัดสําคัญของการเขียนงานวิจัย

ให้มีคุณภาพ แต่ก็นับว่าโชคดีที่ทีมงานวิจัยทุกคนมีต้นทุนทางข้อมูลความรู้และประสบการณ์อยู่
พอสมควรแล้ว จึงช่วยให้การเขียนวิเคราะห์สังเคราะห์เนื้อหาสาระเป็นรายงานเสร็จสิ้นลงได้ในเวลาที่
กําหนด และยังได้รับความอนุเคราะห์จากวิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิให้ความคิดเห็นและข้อเสนอและ

ต่อรายงานการวิจัย จึงทําให้รายงานผลการวิจัยชิ้นนี้เสร็จสิ้นสมบูรณ์ขึ้นมาได้
ทีมงานวิจัยต้องขอขอบคุณนายแพทย์นิรันดร์ พิทักษ์วัชระ กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
่
และทีมงานเลขานุการของอนุกรรมการสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและปาทุกท่าน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
ั
คุณลดาพร เผ่าเหลืองทอง คุณเพ็ญพรรณ อินทปนตี และคุณเกศริน เตียวสกุล ผู้อํานวยการกลุ่มงาน

1-1