Page 8 - รายงานผลการศึกษาวิจัย ฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

บทสรุปสําหรับการบริหาร

่
โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและปาเป็น
ั
ั
ั
งานวิจัยเพื่อทําความเข้าใจภาพรวมของปญหาและเหตุปจจัยของปญหาที่ดินและบริบทแวดล้อมทั้งทางเศรษฐกิจสังคม
้
และการเมืองที่เกี่ยวข้องและเป็นผลให้ราษฎรร้องเรียนว่าถูกละเมิดสิทธิและถูกฟองร้องดําเนินคดีขับไล่ออกจากที่ดินอยู่
อาศัยทํากินจนได้รับความเดือดร้อน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมข้อมูลข้อเท็จจริงจากเรื่องร้องเรียนการละเมิด
่
สิทธิด้านที่ดินและปา วิเคราะห์สังเคราะห์ประเด็นทางนโยบายและกฎหมายที่เกี่ยวข้อง จัดทําความเห็นในการ
ปรับปรุงแก้ไขนโยบายและกฎหมาย ที่จะนําไปสู่การคุ้มครองสิทธิของประชาชน และจัดทําข้อเสนอเพื่อการปฏิรูป
่
โครงสร้างระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับที่ดินและปา โดยใช้วิธีการวิจัยเอกสาร วิเคราะห์เรื่องร้องเรียนการละเมิด
้
สิทธิ 70-80 กรณี และมีการจัดประชุมกลุ่มเปาหมายเฉพาะ (focused group) วิเคราะห์สังเคราะห์ประเด็นทาง
ั
นโยบายและกฎหมาย จัดประชุมรับฟงความเห็นจากผู้ทรงคุณวุฒิแล้วจึงนําความเห็นมาจัดทํารายงานวิจัย
่
ผลการศึกษาวิจัยเรื่องร้องเรียนเกี่ยวกับที่ดิน 5 ประเภทได้แก่ ที่ดินปาไม้ ที่ดินสาธารณะ ที่ดินราชพัสดุ
ที่ดินในเขตปฏิรูปที่ดิน (ส.ป.ก.) และที่ดินเอกชน พบว่าเรื่องร้องเรียนส่วนใหญ่สัมพันธ์กับนโยบายการดําเนินงาน
่
่
ของรัฐบาลเช่น การอนุรักษ์ปา การปลูกปา การออกเอกสารสิทธิ์ที่ดิน การปฏิรูปที่ดิน การแปลงสินทรัพย์เป็นทุน
้
่
โดยภาพรวมสรุปได้ว่ามีลักษณะการละเมิดสิทธิที่ดินปาไม้ได้แก่การจับกุมฟองร้องดําเนินคดี การกระทําการรุนแรง
ต่อชีวิตและทรัพย์สิน การจํากัดการทําประโยชน์ที่ดิน การจํากัดการพัฒนา การทําโครงการของรัฐทับที่ราษฎรและ
ชุมชน และการเลือกปฏิบัติกับราษฎรที่ยากจน โดยมีประเด็นโครงสร้างและสาระสําคัญของนโยบายและกฎหมาย
่
่
่
่
ปาไม้เช่นนิยามปา การกําหนดพื้นที่ปา การห้ามใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ปา และการไม่ยอมรับ
ั
่
สิทธิชุมชนเป็นเหตุปจจัยสําคัญ และมีข้อเสนอให้ทบทวนนโยบายปาไม้แห่งชาติในประเด็นสําคัญเช่นการกําหนด
่
พื้นที่ปา การกําหนดพื้นที่ที่อยู่อาศัย พื้นที่ชนบทและพื้นที่เกษตร ตลอดจนการกําหนดสิทธิของชุมชน และเสนอให้
ปรับปรุงแก้ไขกฎหมายให้เป็นเอกภาพในรูปแบบประมวลกฎหมาย การปรับหลักกฎหมายเป็นการส่งเสริม การ
ปรับโครงสร้างอํานาจให้เป็นแนวราบมากขึ้นและการมีส่วนร่วมแบบพหุภาคี ตลอดจนแก้ไขกระบวนการและวิธีการ
่
่
่
กําหนด/ขยายพื้นที่ปา การนิยามความหมายของปา การตรวจสอบพิสูจน์สิทธิ์ และการควบคุมบริหารจัดการปา
่
รวมทั้งทบทวนกระบวนการและวิธีการตรวจสอบพิสูจน์สิทธิราษฎรในเขตปาตามมติคณะรัฐมนตรีวันที่ 30 มิ.ย.
2541 ให้เป็นวิธีการที่ราษฎรและองค์กรในท้องถิ่นยอมรับและมีส่วนร่วม
ในส่วนของที่ดินสาธารณะประโยชน์ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มิได้อยู่ในความครอบครองโดยชอบของบุคคลใดและ
ประชาชนใช้หรือเคยใช้ประโยชน์ร่วมกันตามสภาพแห่งพื้นที่นั้น พฤติกรรมที่ก่อให้เกิดความขัดแย้งในที่ดิน
สาธารณประโยชน์มีลักษณะดังนี้ 1) การกําหนดที่สาธารณะทับที่ดินทํากินของราษฎร แล้วเข้าไปทําลายทรัพย์สิน
ั
ั
ขับไล่ข่มขู่คุกคามดําเนินคดีโดยไม่ฟงคําคัดค้านหรือการมีส่วนร่วมตัดสินใจของราษฎรคู่ขัดแย้ง เหตุปจจัยแห่งการ
ละเมิดที่สําคัญคือความต้องการในการใช้ประโยชน์ที่ดินสาธารณะ การเร่งรัดออกหนังสือสําคัญสําหรับที่หลวง และ
การประกาศที่สงวนหวงห้ามที่ขาดการแสวงหาข้อมูล หลักฐาน พยานและข้อเท็จจริงที่ชัดเจน 2) หน่วยงาน

ราชการเข้าไปใช้ประโยชน์ในที่ดินสาธารณประโยชน์ ทําความเสียหายแก่ทรัพย์สินของราษฎรที่ใช้ประโยชน์อยู่
เดิมโดยไม่จ่ายค่าชดเชยหรือจ่ายค่าชดเชยไม่เป็นธรรม แล้วใช้วิธีการรุนแรงในการขับไล่ ข่มขู่ คุกคาม ดําเนินคดี
โดยมีสาเหตุจากความต้องการใช้พื้นที่ของหน่วยงานราชการ ตลอดจนความสําคัญผิดในสถานะของที่ดิน ไม่มี

ความชัดเจนในแนวเขต เจ้าหน้าที่รัฐไม่ปฏิบัติตามขั้นตอนของกฎหมาย และเจ้าหน้าที่รัฐไม่สํารวจการใช้ประโยชน์
ร่วมกัน ตลอดจนการแสวงหาผลประโยชน์ของหน่วยงาน 3) เอกชนบุกรุกที่สาธารณประโยชน์ เพราะหน่วยงาน

จ