Page 63 - รายงานฉบับสมบูรณ์ เหลียวหลังแลหน้า 2 ทศวรรษ สิทธิมนุษยชนในสังคมไทย
P. 63
กสม. 1 ตั้งต้นในสายธารประชาธิปไตย
ในขณะที่การต่อสู้ ต่อรองในทางการเมืองในรัฐสภาไทยเพื่อให้มีการบัญญัติให้มีสถาบันสิทธิ
มนุษยชนแห่งชาติท่ามกลางบริบททางการเมืองที่ยังประชาธิปไตยไทยยังไม่ได้ลงหลักปักฐานมากนัก
แม้ว่าจะมีบรรยากาศแห่งการใช้เสรีภาพในการรณรงค์ต่อสู้ทางการเมืองอยู่มากก็ตาม ประเด็นที่ต้อง
พิจารณาควบคู่กันคือ บริบททางการเมืองของโลกที่ส่งเสริมให้บรรยากาศประชาธิปไตย
ภายในประเทศเบ่งบาน และขบวนการเคลื่อนไหวของภาคประชาชนในเวลานั้นมีความเป็นปึกแผ่น
มากที่สุดช่วงเวลาหนึ่งของประวัติศาสตร์การเมืองภาคประชาชนของไทย ดังที่นักวิชาการด้านสิทธิ
มนุษยชนท่านหนึ่งชี้ให้เห็นว่า
ต้องดูบรรยากาศการเมืองช่วงนั้นด้วยว่ามันไม่ยอมไม่ได้แล้ว
กรรมการสิทธิฯ แต่ละชุดมันถูกเลือกขึ้นมาอยู่ในสภาพแวดล้อมการเมือง
ขณะนั้น ตอนก่อนปี 1997 เป็นสภาพแวดล้อมที่เราพอจะมีพื้นที่ทาง
การเมือง เพราะฉะนั้นการเรียนร้องของภาคประชาชนเป็นอันหนึ่งอัน
เดียวกันมาก คนที่ทำงานเรื่องนี้มันคือความหวังของเราในขณะนั้น
ขณะเดียวกันสภาพแวดล้อมของโลกในปี 1990 เป็นต้นมามันเป็น
ประชาธิปไตยเบ่งบาน คอมมิวนิสต์ล่มสลายไปแล้ว ต้องวิเคราะห์การเมือง
ระหว่างประเทศ และในประเทศขณะนั้น ที่บอกว่า compromise คืออะไร
คือผู้มีอำนาจรักษาตาม พรบ.
ตอนแรกบอกให้เป็นรัฐมนตรีสำนักนายก เราก็บอกว่าไม่ พี่จำได้ว่าไป
ทำเนียบทะเลาะกันกับคุณพิชัยในสมัยนั้น บอกมันไม่ได้ ก็เปลี่ยนมาเป็น
รัฐมนตรียุติธรรมเราก็บอกไม่ได้ องค์กรนี้ต้อง Independence (เป็นอิสระ)
จะให้รัฐมนตรีมาเป็นได้ไง และตัวสำนักงานก็ไปขึ้นอยู่กับกระทรวงนู้นนี้ไม่ได้
เจรจากันนานจนเขาบอกให้ขึ้นอยู่กับวุฒิสภาแล้วกัน
สังเกตว่าตัวสำนักงานมันขึ้นกับวุฒิสภา สมัยนั้นเรายอมเพราะ
วุฒิสมาชิกมาจากการเลือกตั้ง หลังจากนั้นไม่มีอีกเลย ก็เป็นความผิดพลาด
ที่ตอนนี้ทำอะไรไม่ได้ (KI014, 16 พ.ย. 2564)
กรณีที่ว่า สถาบันสิทธิมนุษยชนแห่งชาติควรจะอยู่ภายใต้ใคร หรือควรจะเป็นองค์กรอิสระ
เพื่อให้สอดคล้องกับหลักการปารีส หลักใหญ่ใจความของหลักการดังกล่าวคือ เพื่อให้สถาบันฯ เป็น
องค์กรที่สามารถททำหน้าที่ได้อย่างอิสระในการตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐเพื่อปกป้องสิทธิประชาชน
ได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ อย่างไรก็ดี เป็นที่สังเกตว่า การที่หลักการปารีสเสนอให้สถาบันฯ รายงาน
ขึ้นตรงต่อรัฐสภาเพราะมาจากฐานคิดของสังคมประชาธิปไตยที่ลงหลักปักฐานแล้ว และสภาไม่ถูก
ควบคุมโดยอำนาจใด ทว่าสำหรับสังคมการเมืองไทย ด้วยความที่ประชาธิปไตยไม่ได้มีเสถียรภาพ จึง
มีข้อผิดพลาดที่เกิดขึ้นในภายหลัง โดยเฉพาะในรัฐบาลภายใต้กฎหมายรัฐธรรมนูญ 2560 ที่วุฒิสภา
ไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง แต่มาจากการแต่งตั้งของคณะรัฐบาลที่มาจากการรัฐประหาร ซึ่งส่งผล
สืบเนื่องต่อมาถึงกระบวนการสรรหาคณะกรรมการสิทธิมนุษยชน
-56-
