Page 159 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย
P. 159
142
มีสาเหตุส้าคัญจากบ่อบาดาลที่เป็นแหล่งผลิตน้้าดิบที่เจาะไปแล้วไม่สามารถให้น้้าส้าหรับการผลิต
น้้าประปาได้ ส้าหรับกรณีน้้าประปาที่มีสีขุ่นอาจเกิดขึ้นจากลักษณะของต้นก้าเนิดของแหล่งน้้าใต้ดิน
หรือชั้นดินซึ่งผลกระทบดังกล่าวได้สร้างปัญหาให้แก่ระบบประปาหมู่บ้านเป็นอย่างยิ่งเพราะตะกอนที่
มีในน้้ามีผลให้ท่อส่งน้้าอุดตัน แม้ อบต. ไหล่น่าน จะให้งบประมาณสนับสนุนการจัดซื้อสารส้มหรือ
ซ่อมแซมแต่ยังไม่สามารถแก้ไขปัญหาดังกล่าวได้อย่างยั่งยืน
แนวทางการแก้ไขปัญหา จากการประสบปัญหาน้้าเพื่อการเกษตรในช่วงฤดูแล้งที่ส่งผลให้
เกษตรกรต้องขุดเจาะบ่อน้้าตื้นเพื่อใช้ในภาคเกษตรกรรมแล้ว คนในชุมชนยังต้องเจาะบ่อน้้าตื้นและ/หรือ
“น้้าส่าง” (บ่อน้้าขนาดเล็ก) เพื่อใช้ในครัวเรือน เนื่องจากน้้าประปามีใช้ไม่เพียงพอและบางครั้ง
ประสบปัญหาน้้าประปามีสีขุ่นไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้ ถึงแม้ว่าแม่น้้าน่านหรือน้้าว้าจะอยู่ใกล้ชุมชน
แต่การน้าน้้าจากแม่น้้าน่านหรือน้้าว้ามาใช้เป็นแหล่งน้้าดิบยังต้องใช้งบประมาณและการบริหาร
จัดการ เช่น ต้องมีผู้ดูแลเคลื่อนย้ายเครื่องสูบน้้าให้อยู่ในระดับที่สามารถสูบน้้าได้ น้้าประปาที่ผลิตได้
อาจมีคุณภาพต่้าอาจมีสีขุ่นในช่วงฤดูน้้าหลาก รวมถึงตะกอนที่เกิดขึ้นระหว่างกระบวนการผลิตน้้า
อาจส่งผลกระทบต่อระบบการผลิตน้้าประปาซึ่งอาจมีผลให้ต้องด้าเนินการจัดซ่อมแซมระบบการผลิต
น้้าประปาด้วย อย่างไรก็ตาม ในระยะยาวเพื่อให้เกิดความยั่งยืนต่อการใช้ทรัพยากรน้้าด้วยการพัฒนา
อ่างเก็บน้้าที่มีอยู่ในปัจจุบัน เช่น อ่างเก็บน้้าห้วยเสือลากวัว และอ่างเก็บน้้าหัวโปร่ง และเพิ่มระบบ
การจัดการคลองส่งน้้าอาจเป็นแนวทางการแก้ไขปัญหาดังกล่าว พร้อมเพิ่มความสามารถในการกัก
เก็บน้้าและลดการท่วมขังในช่วงฤดูน้้าหลากและเพิ่มปริมาณน้้าใช้ในช่วงฤดูแล้งที่รวมถึงอาจสามารถ
เป็นแหล่งน้้าดิบเพื่อการผลิตน้้าประปาในล้าดับต่อไป ทั้งนี้ หากสามารถบริหารจัดการน้้าใช้เพื่อการ
เกษตรกรได้อย่างเพียงพอและเหมาะสมอาจช่วยสนับสนุนให้เกษตรกรเลือกพิจารณาปลูกพืชชนิดอื่น
ที่มีมูลค่าทางการตลาดสูงทดแทนการปลูกพืชเชิงเดี่ยวที่ให้ผลตอบแทนต่้าและมีต้นทุนการผลิตสูง เช่น
ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ เป็นต้น
การจัดสรรและการอนุรักษ์ทรัพยากรน าโดยชุมชน ถึงแม้ว่าเกษตรกรจะสามารถใช้
ประโยชน์จากล้าน้้าน่านและน้้าว้าได้อย่างอิสระ แต่ส้าหรับการท้านานั้น พบว่า ชุมชนในหมู่บ้านได้จัดตั้ง
“คณะกรรมการน้้า” เพื่อดูแลเครื่องสูบน้้าส้าหรับสูบน้้าใช้เพื่อการท้านาเท่านั้น ขณะที่ อบต. ไหล่น่าน
จะเป็นผู้ดูแลในส่วนของคลองส่งน้้า โดยจ้างพนักงานประจ้าเพื่อท้าหน้าที่เปิด-ปิด หรือซ่อมบ้ารุง
ประตูน้้าโดยเฉพาะ ส้าหรับคนในชุมชนนั้นสามารถเข้ามามีบทบาทโดยมีส่วนร่วมในการช่วยขุดลอก
คลองส่งน้้าหรือเรียกว่าท้าความสะอาด “ล้าเหมือง” เพื่อขยายศักยภาพการจัดสรรน้้าให้ทั่วถึงตาม
ระบบชลประทานซึ่งชาวบ้านได้ให้ความร่วมมือในการด้าเนินการเป็นอย่างดี ทั้งนี้ คนในชุมชนบ้าน
บุญเรือง หมู่ 2 ยังได้แต่งตั้งผู้รับผิดชอบการจัดการน้้าเพื่อการท้านาโดยเฉพาะ ประกอบด้วย
(1) หัวหน้าฝาย (1 คน) ท้าหน้าที่ดูแลฝาย เปิด-ปิด ประตูน้้า (2) ผู้คุมใบสูบน้้า (2 คน) ควบคุมเครื่อง
สูบน้้าขนาดใหญ่ที่ใช้พลังงานไฟฟ้า และ (3) หัวหน้าชาวนา (2 คน) เพื่อประสานงานกับเจ้าของที่นา
