Page 98 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน
Human Rights Obligations of the ASEAN Community

๗.๒.๑ การปฏิรูปกลไกสิทธิมนุษยชนอาเซียน (Reform of ASEAN Human Rights Mechanism)

การประกาศใช้กฎบัตรอาเซียนในปี พ.ศ. ๒๕๕๑ และก่อตั้ง AICHR ในปี พ.ศ. ๒๕๕๒ ถือเป็นหลัก
หมุดที่ส�าคัญในประวัติศาสตร์สิทธิมนุษยชนระดับภูมิภาคของอาเซียน อย่างไรก็ตาม ในช่วงระยะเวลากว่า ๖ ปีที่ AICHR

ได้ปฏิบัติหน้าที่มาถึงสองวาระ ปรากฏข้อเท็จจริงว่า AICHR และกลไกสิทธิมนุษยชนของอาเซียนอื่นๆ ไม่สามารถท�าหน้าที่
ในการให้ความคุ้มครองผู้ที่ถูกละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือกรณีมีการละเมิดสิทธิมนุษยชนในระดับภูมิภาคซึ่งไม่อาจพึ่งพิง
กลไกสิทธิมนุษยชนของประเทศสมาชิกใดเป็นการเฉพาะได้ จากสาเหตุที่ได้วิเคราะห์ไว้ในบทที่ ๖ ดังนั้น การปฏิรูปกลไก

สิทธิมนุษยชนอาเซียนจึงถือเป็นทางออกที่ส�าคัญและจ�าเป็นเพื่อให้อาเซียนก้าวข้ามข้ออ้างที่มักถูกหยิบยกว่า การส่งเสริม
ควรมาก่อนการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน (Promotion first, protection later) ซึ่งการทบทวนขอบเขตอ�านาจหน้าที่ของ
AICHR เมื่อครบระยะเวลา ๕ ปีนับแต่ประกาศใช้ TOR เป็นกลไกที่ก�าหนดไว้อย่างชัดเจนอยู่แล้วในเอกสาร TOR แต่เมื่อ

ครบก�าหนดระยะเวลาดังกล่าวกลับยังขาดความชัดเจนในระดับนโยบายว่าจะให้มีการทบทวนเอกสารดังกล่าวหรือไม่และ
อย่างไร ทั้งนี้ โดยที่หน่วยงานที่มีอ�านาจหน้าที่โดยตรงในการแก้ไขปรับปรุงขอบเขตอ�านาจหน้าที่ของ AICHR คือ ที่ประชุม
รัฐมนตรีต่างประเทศอาเซียน (AMM) กสม. จึงควรผลักดันให้สถาบันสิทธิมนุษยชนระดับชาติอื่นๆ ในอาเซียนมีท่าทีและ

จัดท�าข้อเสนอแนะร่วมกันต่อ AMM ให้เร่งด�าเนินการให้มีการทบทวน TOR ของ AICHR เพื่อให้สามารถท�าหน้าที่เป็น
องค์กรสิทธิมนุษยชนที่ท�าหน้าที่ทั้งในด้านการส่งเสริมและการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนในอาเซียนได้อย่างเต็มรูปแบบต่อไป

๗.๒.๒ การผลักดันสิทธิมนุษยชนให้เป็นแนวนโยบายและเป้าหมายของประชาคมอาเซียน
(Mainstreaming of Human Rights in the ASEAN Community)

ดังที่ได้วิเคราะห์ในบทที่ ๖ เกี่ยวกับทิศทางการพัฒนาของประชาคมอาเซียนแล้วว่า ประชาคม
อาเซียนก�าหนดพันธกรณีนอกเหนือจากมาตรการทางด้านเศรษฐกิจ โดยยังรวมถึงพันธกรณีความร่วมมือในด้านการเมือง

และความมั่นคง และด้านสังคมและวัฒนธรรมอีกด้วย ซึ่งในวิสัยทัศน์ในระยะสิบปีข้างหน้าของอาเซียนก็ได้น�าประเด็น
สิทธิมนุษยชนก�าหนดเป็นเป้าหมายอย่างชัดเจนในประชาคมสังคมและวัฒนธรรม และอย่างชัดเจนยิ่งขึ้นในประชาคม
การเมืองและความมั่นคง อย่างไรก็ตาม ความท้าทายยังคงมีอยู่ว่าจะท�าให้วิสัยทัศน์เหล่านี้มีผลในทางปฏิบัติได้อย่างไร อีกทั้ง

ในประชาคมเศรษฐกิจไม่ปรากฏการอ้างอิงหรือแนวคิดเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนที่ชัดเจนมีเพียงหลักการเรื่องการพัฒนา
อย่างยั่งยืน (Sustainable Development) ซึ่งยังต้องรอชั้นการอนุวัติการตามวิสัยทัศน์ดังกล่าวว่าจะสามารถพัฒนา
และน�าแนวคิดสิทธิมนุษยชนซึ่งเป็นประเด็นพื้นฐานที่มีความเกี่ยวพันกับทุกภาคส่วนของประชาคม (Crosscutting Issue)

60
และรวมถึงการน�าเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable Development Goals) เป็นส่วนหนึ่งของการด�าเนินการ
ควบคู่กับการพัฒนาทางเศรษฐกิจของอาเซียนว่าจะสามารถด�าเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพเพียงไร ความท้าทายนี้
จึงเป็นประเด็นที่ประเทศไทยจะสามารถแสดงบทบาทการเป็นผู้น�าในการผลักดันให้มีการน�าแนวคิดสิทธิมนุษยชนในด้านต่าง ๆ

เป็นวาระของประชาคมในช่วงเวลาที่เหมาะสม โดยเฉพาะในประเด็นที่ประเทศไทยมีความเชี่ยวชาญหรือได้รับการยอมรับ
จากนานาประเทศ เช่น การให้ความคุ้มครองผู้พิการ หรือการก�าหนดนโยบายสาธารณสุขที่ให้สิทธิประชาชนในการเข้าถึง

การได้รับการรักษาอย่างทั่วถึง (Universal Healthcare) และส�าหรับ กสม. ประเด็นที่สมควรผลักดันให้ทุกประชาคมของ
อาเซียนก�าหนดเป็นวาระระดับภูมิภาค คือ การจัดการผลกระทบเชิงลบต่อสิทธิมนุษยชนด้านต่าง ๆ (Negative Impacts)

60 เป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืนทั้ง ๑๗ ด้านและตัวชี้วัดที่เกี่ยวข้อง ๑๖๙ ข้อ สืบค้นได้จาก https://sustainabledevelopment.

un.org/

97
ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรสิทธิมนุษยชนแห่งชำติ