Page 160 - รายงานการศึกษา ปัญหาและผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนจากนโยบายของรัฐบาลในการประกาศสงครามต่อสู้เพื่อเอาชนะยาเสพติด เมื่อปี พ.ศ. 2546
P. 160
ด้วยเหตุนี้ องค์กรของรัฐที่เกี่ยวข้องในบางจังหวัดจึงใช้วิธีการท�าประชาคมหมู่บ้าน โดยให้
ประชาชนในหมู่บ้าน/ชุมชนแจ้งรายชื่อผู้ที่ตนคิดว่าเกี่ยวข้องกับยาเสพติด ทั้งผู้ค้าและผู้เสพโดยวิธีหย่อนรายชื่อลงในกล่องที่เตรียมไว้
องค์กรของรัฐก็จะน�ารายชื่อที่ได้รับแจ้งทั้งหมดนั้นมาแจกแจงดูความถี่ของผู้มีรายชื่อว่ามากน้อยเพียงใด อีกทั้งอาศัยข้อมูลอีกส่วนหนึ่ง
จากก�านันผู้ใหญ่บ้านมาพิจารณาประกอบกัน ก่อนที่จะจัดท�าเป็นบัญชีรายชื่อผู้เกี่ยวข้องกับยาเสพติดเสนอไปยังกระทรวงมหาดไทย
ต่อไป การจัดท�าบัญชีรายชื่อผู้เกี่ยวข้องกับยาเสพติดในลักษณะดังกล่าวย่อมน�ามาซึ่งความคลาดเคลื่อนหรือความผิดพลาดของข้อมูล
อันอาจท�าให้ประชากรพลเรือนผู้บริสุทธิ์และไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับยาเสพติดมีชื่อถูกระบุไว้ในบัญชีดังกล่าวด้วย หรืออาจเกิดการใส่ร้าย
ป้ายสีกันระหว่างผู้ที่มีความขัดแย้งกัน หรือเป็นคู่แข่งทางธุรกิจการค้าในท้องถิ่น หรือเป็นการกลั่นแกล้งทางการเมือง ดังที่เกิดขึ้น
ในเรื่องร้องเรียนหลายๆ เรื่อง อันเป็นที่มาของค�าเรียกบัญชีรายชื่อผู้เกี่ยวข้องกับยาเสพติดว่า “บัญชีด�า” ซึ่งเจ้าหน้าที่ของรัฐใน
บางท้องที่ได้เปิดเผยรายชื่อในบัญชีด�าซึ่งควรเก็บเป็นความลับ โดยน�าไปแจ้งให้เจ้าตัวผู้มีรายชื่อในบัญชีด�าทราบ พร้อมแนะน�า ข่มขู่
ให้ไปรายงานตัว โดยเจ้าหน้าที่ของรัฐในบางท้องที่ถึงกับขู่ว่า หากไม่ไปรายงานตัวจะไม่รับรองความปลอดภัยในชีวิต ท�าให้ชาวบ้าน
จ�านวนมากที่เป็นผู้บริสุทธิ์ต้องตกอยู่ในสภาวะล�าบาก เพราะหากไม่ไปรายงานตัวก็ถือว่าไม่ได้ให้ความร่วมมือกับทางราชการ แต่ถ้า
ไปรายงานตัวกลับเป็นการยอมรับความผิดทั้ง ๆ ที่ตนเองมิได้กระท�า นอกจากนั้น การจัดท�าบัญชีด�าที่ไม่มีมาตรการตรวจสอบข้อมูล
ที่ดีพอ ยังมีผลกระทบต่อสิทธิของบุคคลอย่างรุนแรง เช่น ท�าให้เกิดความเดือดร้อน อับอายขายหน้า เสื่อมเสียชื่อเสียง เสื่อมเกียรติ
ของคนในครอบครัว ไม่สามารถเข้าสมาคมกับชุมชนได้ตามปกติ ในบางพื้นที่ประธาน อบต. และผู้ใหญ่บ้าน (ที่เป็นชาวเขา) ในหลาย
พื้นที่ถูกปลดจากต�าแหน่งเพราะมีชื่อในบัญชีด�า โดยไม่มีโอกาสพิสูจน์ความบริสุทธิ์ของตน หรือเพราะถูกอ้างว่าไม่มีประสิทธิภาพใน
การด�าเนินการตามนโยบายของรัฐ
โดยนัยดังกล่าว บัญชีรายชื่อผู้เกี่ยวข้องกับยาเสพติดหรือบัญชีด�าจึงเป็นเครื่องมือประการแรก
ขององค์กรของรัฐหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ เพื่อใช้เป็น “ฐาน” ของการปฏิบัติการต่างๆ ต่อไป เพื่อให้บรรลุเป้าหมายอย่างเคร่งครัด
ตามเงื่อนไขและตามกรอบระยะเวลาตามนโยบายของรัฐบาลในการปราบปรามยาเสพติด ดังจะเห็นได้ในเรื่องร้องเรียนจ�านวน
ไม่น้อยที่ผู้เสียหายซึ่งชื่อของตนถูกระบุไว้ในบัญชีดังกล่าวในฐานะบุคคลเป้าหมาย เมื่อไปรายงานตัวตามค�าสั่งขององค์กรของรัฐ
หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ แล้วแต่กรณี ผู้เสียหายก็มักจะถูกลอบสังหารหรือถูกฆาตกรรมภายหลังจากกลับจากการไปรายงานตัวแล้ว
ทั้งนี้ จากการตรวจสอบร่วมกันระหว่างกระทรวงมหาดไทยและส�านักงานต�ารวจแห่งชาติ พบว่ามีข้อมูลผู้เสพหรือผู้ติดยาเสพติด
จ�านวน ๒๖๒,๙๑๙ คน ข้อมูลผู้ค้ายาเสพติดจ�านวน ๔๖,๑๗๗ คน และข้อมูลเจ้าหน้าที่รัฐที่เกี่ยวข้องกับยาเสพติด จ�านวน ๙๒๖ คน
(บัญชีด�า)
นอกจากการสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สินที่เกิดขึ้นกับผู้เสียหาย (และครอบครัวหรือญาติของ
ผู้เสียหาย) ซึ่งเป็นประชากรพลเรือนในพื้นที่ต่างๆ ทั่วประเทศจะเกิดขึ้นภายใต้ “บริบทเฉพาะร่วมกัน” เกี่ยวกับการด�าเนินนโยบาย
ในการปราบปรามยาเสพติดของรัฐบาลที่มี พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร เป็นนายกรัฐมนตรี ดังกล่าวข้างต้นแล้ว หากพิจารณาลงไปใน
รายละเอียดของเรื่องร้องเรียนและคดีความผิดอาญาที่มีการร้องเรียนต่อพนักงานสอบสวนทั้งหลายนั้นแล้ว ยังจะเห็นได้ถึงลักษณะ
หรือข้อเท็จจริงร่วมกันหรือคล้ายคลึงกันของการสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สินที่เกิดขึ้นแก่ผู้เสียหายอย่างกว้างขวางในพื้นที่ต่างๆ
ทั่วประเทศได้อีกด้วย
ลักษณะหรือข้อเท็จจริงร่วมกันหรือคล้ายคลึงกันของการสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สินที่
เกิดขึ้นดังกล่าวแบ่งออกได้สี่ประการส�าคัญ ได้แก่ ช่วงระยะเวลาที่เกิดความเสียหาย ลักษณะของการด�าเนินการที่ก่อให้เกิดความ
เสียหาย บุคคลที่เป็นเป้าหมายของการด�าเนินการ ผลลัพธ์ของการด�าเนินการ และการช่วยเหลือเยียวยาผู้เสียหายหรือผู้ได้รับ
ผลกระทบจากการด�าเนินการ
• ช่วงระยะเวลาที่เกิดความเสียหาย
ความเดือดร้อนเสียหายหรือผลกระทบต่อประชาชนพลเรือนที่เกิดขึ้นอย่างรุนแรงและอย่าง
กว้างขวาง และครอบคลุมพื้นที่ทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทยตามเรื่องร้องเรียนอันเป็นกรณีศึกษาและคดีความผิดทางอาญา
ดังกล่าวข้างต้น อันท�าให้มีผู้เสียชีวิตรวมทั้งสิ้น ๒,๘๗๓ คน ล้วนเกิดขึ้นในช่วงระยะเวลาเดียวกัน กล่าวคือ ระหว่างเดือนกุมภาพันธ์
๒๕๔๖ ถึงเดือนเมษายน ๒๕๔๖ อันเป็นช่วงระยะเวลาการด�าเนินการตามนโยบายของรัฐบาลในการปราบปรามยาเสพติด
139
ปัญหาและผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนจากนโยบายของรัฐบาลในการประกาศสงครามต่อสู้เพื่อเอาชนะยาเสพติด เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๖
