Page 13 - รายงานโครงการศึกษา เรื่อง การจัดทำตัวชี้วัดสิทธิมนุษยชนเบื้องต้นตามปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน
P. 13
12
รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง
การจัดทำาตัวชี้วัดสิทธิมนุษยชนเบื้องต้นตามปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน
การรายงานตามกระบวนการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชนทั่วไปตามวาระ (Universal
Periodic Review : UPR) ในกรอบของการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนภายใต้กฎบัตรสหประชาชาตินั้น
ประเทศไทยมีพันธกรณีระหว่างประเทศในการจัดทำารายงานสถานการณ์สิทธิมนุษยชนต่อคณะมนตรี
สิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (Human Rights Council : HRC) ตามกระบวนการการประเมิน
สถานการณ์ทั่วไปของสิทธิมนุษยชนตามวาระ (Universal Periodic Review : UPR) ซึ่งในการ
พิจารณารายงานของคณะมนตรีสิทธิมนุษยชนนั้น จะแตกต่างจากการพิจารณารายงานที่จัดทำาโดย
คณะกรรมการประจำาสนธิสัญญา โดยคณะมนตรีสิทธิมนุษยชนจะถือพันธกรณีระหว่างประเทศ
ตามกฎบัตรสหประชาชาติ และปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ประกอบกับสนธิสัญญาเฉพาะ
ที่ประเทศนั้นๆ ผูกพันกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ และกฎหมายและนโยบายของรัฐ ๖
ในการพิจารณารายงานตามกระบวนการ UPR นั้น คณะมนตรีสิทธิมนุษยชนจะพิจารณา
รายงานจากรัฐบาลเป็นหลัก โดยเปิดโอกาสให้สถาบันสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (ในกรณีของประเทศไทย
ได้แก่ กสม.) และภาคประชาสังคมสามารถเสนอ รายงานคู่ขนาน (Alternative Reports) เพื่อให้
คณะมนตรีสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติได้รับข้อมูลสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศอย่าง
ครอบคลุมรอบด้าน และรายงานคู่ขนานทั้งของ กสม. และภาคประชาสังคมจะช่วยให้คณะมนตรี
สิทธิมนุษยชนฯ ได้รับข้อมูลที่เป็นประโยชน์เพื่อประกอบการพิจารณารายงานของรัฐบาลต่อไป
นับตั้งแต่มีการจัดตั้ง กสม. ขึ้นใน พ.ศ. ๒๕๔๒ กสม. ถือว่า ภาระหน้าที่การจัดทำารายงาน
๗
คู่ขนานเป็นภารกิจสำาคัญประการหนึ่ง และได้จัดทำารายงานดังกล่าวเสนอเข้าสู่การพิจารณาของ
กลไกระหว่างประเทศด้านสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวข้องตลอดมา
๑.๑.๓ ปัญหาที่เกิดขึ้นจากการจัดทำารายงานฯ ต่อองค์การระหว่างประเทศ
เหตุผลที่ตราสารระหว่างประเทศกำาหนดให้มีการรายงานสถานการณ์สิทธิมนุษยชนก็เพื่อ
ช่วยให้รัฐบาลได้ประเมินตัวเองว่า ได้ดำาเนินการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนได้มีประสิทธิภาพเพียงใด
และยังมีส่วนที่จะต้องแก้ไขอย่างไร รัฐบาลไทยยังมีพันธกรณีระหว่างประเทศที่จักต้องทำารายงาน
เสนอต่อสหประชาชาติเพื่อการติดตามตรวจสอบการปฏิบัติตามพันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชน
ปัญหาสำาคัญประการหนึ่งในการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชน ก็คือ การที่รายงานไม่
ได้ให้ข้อมูลที่ตรงกับประเด็นปัญหาสิทธิมนุษยชน อันเกิดจากความไม่ชัดเจนเกี่ยวกับขอบเขตเนื้อหา
สาระของสิทธิมนุษยชน และพันธะหน้าที่ของรัฐที่มีต่อสิทธิแต่ละประเภท ทั้งนี้ เนื่องจากสิทธิมนุษย
๘
ชนหลายด้านมีลักษณะเป็นเกณฑ์ที่เป็นบรรทัดฐานหรือ ปทัสถาน (Normative Rules) นอกจากนั้น
๖ Office of the High Commissioner for Human Rights, “Basic Fact about UPR”, [online] Available at http://www.ohchr.org/
EN/HRBodies/UPR/Pages/BasicFacts.aspx, (12 December 2011).
๗ ดูใน เวปไซต์ ส�านักงาน กสม. “ความรู้ด้านสิทธิมนุษยชน รายงานการปฏิบัติตามพันธกรณีระหว่างประเทศ”, [online] Available at http://
www.nhrc.or.th/2012/wb/th/contentpage.php?id=80&menu_id=2&groupID=6, (๑๒ ธ.ค. ๒๕๕๔).
๘ เกณฑ์ที่เป็นบรรทัดฐาน หรือ เกณฑ์ปทัสถาน คือ กฎเกณฑ์ที่ไม่มีค่าบังคับเด็ดขาด เป็นเกณฑ์ หรือ แนวทางความประพฤติ
(หรือ “ควรที่จะท�า”) ซึ่งต่างจากเกณฑ์ที่เป็นปฏิฐาน (Positive Rules) หรือเกณฑ์ที่เป็นการก�าหนด (Prescriptive Rules) เช่น กฎหมาย
ระเบียบ หรือ ค�าสั่ง ค�าบังคับบัญชา ขององค์กรที่มีอ�านาจสูงกว่าผู้ปฏิบัติ
