Page 165 - รายงานสรุปผลการดำเนินโครงการฝึกอบรมหลักสูตรการคุ้มครองการละเมิดสิทธิชุมชน สิทธิในที่ดิน ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม สำหรับเจ้าหน้าที่สำนักงาน กสม. ระหว่างวันที่ 19-23 สิงหาคม 2566 ณ โรงแรมกรุงศรีริเวอร์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
P. 165
แนวคําพิพากษาศาลไทย
ฎีกาที ๖๔๖๐-๖๔๗๐/๒๕๕๑ วัดพนัญเชิงเป็นอารามหลวง รับ
พระราชทานวิสุงคามสีมาเมื อ พ.ศ. ๒๔๒๓ (รัชกาลที ๕) ฟ้อง
ขับไล่ผู้อยู่อาศัยในที วัดเป็นจําเลย โดยจําเลยต่อสู ้ ว่าที ดินเดิม
เป็นของวัดรอ วัดมณฑป และวัดโคก และพวกตนอยู่ในที ดิน
ดังกล่าวกว่า ๕๐ ปีแล ้ว ในขณะที วัดเพิ งจะออกโฉนดเมื อ พ.ศ.
๒๕๐๑ โดยรุกลํ าทับที ของตน จึงมีประเด็นพิจารณาว่าวัดเป็น
เจ ้าของที ดินและมีอํานาจฟ้องขับไล่หรือไม่
คดีนี ศาลพิพากษาว่า วัดตั งขึ นตั งแต่ประมาณ พ.ศ. ๑๕๘๗
ก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยา ตามหลักฐานสูจิบัตรงานสมโภชหลวง
พ่อโต ส่วนที จําเลยอ ้างว่าเป็นที ดินของวัดอื นนั น น่าเชื อว่าได ้
รวมเข ้ากับวัดพนัญเชิงมาแต่โบราณก่อน พ.ร.บ.ลักษณะ
ปกครองคณะสงฆ์ ร.ศ. ๑๒๑ (พ.ศ.๒๔๔๕) จึงตรวจไม่พบ
หลักฐาน เชื อได ้ว่าวัดพนัญเชิงเป็นเจ ้าของกรรมสิทธิ ที ดินจริง
จึงมีอํานาจฟ้องขับไล่จําเลย
(ต่อมามีฎีกาที ๙๕๓/๒๕๖๑ วัดขับไล่มูลนิธิ และเรียกให ้ขุดศพ
ที ฝังไว ้ในสุสานออกไป ศาลพิพากษาให ้ขับไล่มูลนิธิได ้ แต่มี
ความผูกพันที จะต ้องให ้ศพตั งอยู่ในสุสานต่อไป)
27
แนวคําพิพากษาศาลไทย
ฎีกาที ๕๘๑๘/๒๕๔๙ (คดีหาดมาหยา อ่าวนาง) ซึ งสะท ้อนให ้เห็นปัญหา
การยอมรับความมีอยู่ของชุมชน ดังที ศาลวินิจฉัยว่า โจทก์ซึ งอ ้างตนว่าเป็น
บุคคลในชุมชนท ้องถิ นดั งเดิมนั น คําว่า “ชุมชนท ้องถิ นดั งเดิม” ยังไม่มีคํา
นิยามความหมายหรือขอบเขตที แน่นอน ทั งบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญมาตรานี
ก็มีเงื อนไขที ต ้องมีกฎหมายบัญญัติออกมาตามมาตรานี เมื อขณะฟ้องคดีนี ยัง
ไม่มีกฎหมายออกมาใช ้ บังคับ ยังไม่อาจถือได ้ว่ามีการโต ้แย ้งเกี ยวกับสิทธิ
หน้าที ของโจทก์ โจทก์จึงไม่มีอํานาจฟ้อง อย่างไรก็ดีในคดีนี ศาลได ้ยอมรับ
ว่าองค์การบริหารส่วนตําบลในฐานะองค์กรปกครองส่วนท ้องถิ นเป็นบุคคลผู้
ถูกโต ้แย ้งสิทธิในคดีนี และมีอํานาจฟ้องได ้
ฎีกาที ๑๕๒๑๙/๒๕๕๘ (ไม่ปรากฏในฐานข ้อมูลศาลยุติธรรม) เป็นคดีที ชาว
กะเหรี ยงหมู่บ ้านคลิตี ล่าง ฟ้องให ้ผู้ประกอบการรับผิดฐานละเมิดตาม พ.ร.บ.
ส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ งแวดล ้อมแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ ซึ งส่งผลให ้
ชาวบ ้านกะเหรี ยงหมู่บ ้านคลิตี ล่างได ้รับสารตะกั วและสารพิษเข ้าสู่ร่างกาย
ศาลฎีกาได ้วางหลักไว ้ว่าคณะชาวบ ้านหมู่บ ้านคลิตี ล่างเป็นชุมชนท ้องถิ น
ดั งเดิม มีสิทธิที จะอนุรักษ์และมีส่วนร่วมในการจัดการ การบํารุงรักษาและใช ้
ประโยชน์จากลําห ้วยคลิตี ล่างอย่างสมดุลและยั งยืน ทั งนี ตามรัฐธรรมนูญ
พ.ศ. ๒๕๔๐ มาตรา ๔๖, ๕๖, ๖๙ ประกอบกับรัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๕๐ และ
รัฐธรรมนูญ (ชั วคราว) พ.ศ. ๒๕๕๗ มาตรา ๔ ที ได ้รับรองสิทธิชุมชนต่อเนื อง
มา และศาลรัฐธรรมนูญในคําวินิจฉัยที ๓/๒๕๕๒ รับรองให ้มีสภาพบังคับ
ทันทีไม่ต ้องมีกฎหมายอนุวัติการจึงย่อมบังคับใช ้ ได ้ จึงมีอํานาจฟ้องในฐานะ
ชุมชนท ้องถิ นดั งเดิม
28
