Page 59 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

๕.๑.๑ ข้อมูลตราสารทางการเมืองที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชน

จากการตรวจสอบข้อมูลตราสารสิทธิมนุษยชนอาเซียน โดยใช้ฐานข้อมูลการประชุมผู้น�าอาเซียน
(ASEAN Summit) ในแต่ละปีซึ่งแสดงถึงมติของที่ประชุมผู้น�าในการประชุม ผู้วิจัยได้รวบรวมและจัดท�ารายละเอียด

ในตารางที่ ๑ - ๓ โดยในตารางที่ ๑ เป็นข้อมูลหลักที่แสดงรายชื่อปฏิญญาอาเซียนที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชนตามปี
ที่มีการรับรอง ตารางที่ ๒ แสดงรายชื่อปฏิญญาอาเซียนที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชน โดยแยกประเภทตามตราสารสิทธิ
มนุษยชนระหว่างประเทศ ๙ ฉบับ (ซึ่งจะกล่าวถึงในรายละเอียดต่อไปในหัวข้อ ๕.๓) ซึ่งการแยกตราสารอาเซียนตาม

ประเภทของตราสารระหว่างประเทศก็เพื่อแสดงให้เห็นถึงพัฒนาการหรือการขาดพัฒนาการในแต่ละประเด็นหลักของ
44
ตราสารระหว่างประเทศดังกล่าว และในตารางที่ ๓ แสดงตราสารเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนในประเด็นอื่น ๆ จากข้อมูลใน
ตารางทั้งสามแสดงให้เห็นว่า

๑. การพัฒนาตราสารที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชนของอาเซียนหลายฉบับเกิดขึ้นก่อนที่จะมีการ
ตรากฎบัตรอาเซียนในปี พ.ศ. ๒๕๕๐ (มีผลใช้บังคับในปี พ.ศ. ๒๕๕๑) ซึ่งมีนัยที่ส�าคัญสามประการ คือ ในประการแรก
ตราสารต่าง ๆ ที่รวบรวมไว้เกิดขึ้นก่อนที่หลักการสิทธิมนุษยชนจะเป็นหลักการของอาเซียนดังที่ได้รับรองไว้ในกฎบัตร

อาเซียนอย่างเป็นทางการ ประการที่สอง ตราสารต่าง ๆ ที่ปรากฏรายชื่อในส่วนนี้ ได้รับการพัฒนาตามเหตุผลและความ
จ�าเป็นเฉพาะด้านตามแต่ละกรณี เช่น เพื่อแก้ไขปัญหาและป้องกันการก่อการร้าย หรือปัญหาการค้ามนุษย์ โดยเป็นการ

พิจารณาแยกส่วนมิใช่ในองค์รวม เนื่องจากยังขาดหลักการหรือตราสารในด้านสิทธิมนุษยชนในภาพรวมที่จะเป็นจุด
เกาะเกี่ยวเพื่อให้สามารถพิจารณาความเชื่อมโยงของแต่ละประเด็นหรือเอื้อให้มีการวางแผนอย่างเป็นระบบได้ และใน
ประการที่สาม ซึ่งเป็นประเด็นที่ส�าคัญที่สุด คือ การที่ตราสารต่างๆ เหล่านี้เป็นตราสารทางการเมืองที่มิได้พัฒนาบนหลักการ

สิทธิมนุษยชน (Human rights-based approach) แต่ตั้งอยู่บนหลักความมั่นคง (Security) ของภูมิภาค เช่น ปัญหา
การก่อการร้าย หรือหลักการทางสังคมและเศรษฐกิจ เช่น ปัญหาสิ่งแวดล้อมและแรงงานข้ามชาติ ซึ่งทิศทางนี้จะมีการ

เปลี่ยนแปลงในช่วงเวลาหลังจากที่กฎบัตรอาเซียนมีผลใช้บังคับแล้ว และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อมีการตราปฏิญญาสิทธิ
มนุษยชนอาเซียนในปี พ.ศ. ๒๕๕๒ แล้ว ซึ่งจะกล่าวถึงในส่วนต่อไป
๒. ในบรรดาประเด็นตามตราสารสิทธิมนุษยชนหลักระหว่างประเทศ ๙ ฉบับ มีหลายประเด็นที่

อาเซียนยังมิได้พัฒนาตราสารร่วมกันในระดับภูมิภาค โดยเฉพาะประเด็นการขจัดการเลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติ (Racial
discrimination) สิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (Civil & political rights) การต่อต้านการทรมาน (Prevention of
torture) และการป้องกันบุคคลจากการสูญหายโดยบังคับ (Enforced disappearance) ซึ่งน่าจะมีสาเหตุหลักนอกเหนือจาก

44 การแบ่งแยกตามรายงานนี้เป็นการจัดท�าของผู้วิจัยเอง เพื่อให้สอดคล้องกับการวิเคราะห์เกี่ยวกับการพัฒนาตราสารสิทธิมนุษยชน

ในแต่ละด้าน แต่โดยที่การนิยามหรือจัดประเภทสิทธิมนุษยชนแต่ละประเด็นมีความเชื่อมโยงและเกี่ยวเนื่องกัน (Interconnectedness)
ดังนั้นแม้จะได้แบ่งแยกตราสารออกเป็นสองกลุ่มโดยในกลุ่มที่สองตั้งชื่อว่าเป็นกลุ่มสิทธิมนุษยชนในด้านอื่น ๆ ก็ตาม แต่ก็อาจพิจารณา
ได้ว่า สามารถจัดประเภทตราสารในกลุ่มที่สองนี้อยู่ในหลายประเด็นของกลุ่มที่หนึ่งได้เช่นกัน เช่น ตราสารในประเด็นเอดส์/HIV ก็อาจถือ
เป็นส่วนหนึ่งของสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง หรือสิทธิทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมได้เช่นกัน เนื่องจากมีสาระเป็นเรื่องการ
ไม่เลือกปฏิบัติ (Non-discrimination) และการไม่ตีตรา (Non-stigmatization) นอกจากนั้น ในการพัฒนาตราสารสิทธิมนุษยชนของอาเซียน
มิได้ด�าเนินการจากมุมมองของประเด็นที่ปรากฏในตราสารสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศแต่อย่างใด หากแต่พิจารณาจากความจ�าเป็นของ

แต่ละประเด็นจากมุมมองร่วมกันและฉันทามติของประเทศสมาชิก

58
ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรสิทธิมนุษยชนแห่งชำติ