Page 8 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

บทสรุปสําหรับผูบริหาร

โครงการศึกษาวิจัยเพื่อปรับปรุงแกไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม
มีความเปนมาจากเรื่องราวรองเรียนของราษฎรจํานวนมากที่มีขอพิพาทกับรัฐและเอกชนและถูกละเมิดสิทธิ

ถูกฟองรองดําเนินคดีขับไลออกจากที่ดินอยูอาศัยทํากินจนไดรับความเดือดรอน โครงการวิจัยนี้โดยมีวัตถุประสงค

เพื่อรวบรวมขอมูลขอเท็จจริงจากเรื่องรองเรียนการละเมิดสิทธิดานที่ดินและปา วิเคราะหสังเคราะหประเด็นทาง
นโยบายและกฎหมายที่เกี่ยวของ จัดทําความเห็นในการปรับปรุงแกไขนโยบายและกฎหมาย ที่จะนําไปสูการคุมครอง
สิทธิของประชาชน และจัดทําขอเสนอเพื่อการปฏิรูปโครงสรางระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวของกับที่ดินและปา

โดยศึกษาที่ดิน 5 ประเภท ไดแก ที่ดินปาไม ที่ดินสาธารณะประโยชน ที่ดินราชพัสดุ ที่ดินในเขตปฏิรูปที่ดิน (ส.ป.ก.)

และที่ดินเอกชน ใชวิธีการวิจัยเอกสาร วิเคราะหเรื่องรองเรียนการละเมิดสิทธิ จํานวน 84 กรณี รวมทั้งจัดประชุม
กลุมเปาหมายเฉพาะ (focused group) วิเคราะห สังเคราะหประเด็นทางนโยบายและกฎหมาย และประชุมรับฟง
ความเห็นจากผูทรงคุณวุฒิ

ผลการวิจัยพบวา การละเมิดสิทธิที่ดินปาไมมีลักษณะการกระทําที่กอใหเกิดความขัดแยงในเรื่องสิทธิ

ดังนี้ การกําหนดนโยบายและกฎหมายที่รวบสิทธิและอํานาจการจัดการที่ดินของชุมชนมาเปนของรัฐ การประกาศ
เขตที่ดินของรัฐและใชอํานาจบริหารจัดการโดยขาดการมีสวนรวมของราษฎรในทองถิ่น เปนการจับกุมฟองรอง
ดําเนินคดีราษฎรที่มีขอพิพาทกับรัฐ การกระทําการรุนแรงตอชีวิตและทรัพยสินของราษฎรคูกรณีพิพาท

การจํากัดการทําประโยชนที่ดินและการพัฒนา รวมทั้งการเลือกปฏิบัติกับราษฎรที่ยากจน โดยมีผลการศึกษา

ในที่ดินแตละประเภทดังนี้
ที่ดินปาไม มีลักษณะการกระทําที่กอใหเกิดความขัดแยงในเรื่องสิทธิดังนี้ 1) การประกาศเขตปา
ทับที่ดินทํากินของราษฎรและชุมชน 2) การไมเพิกถอนเขตปาซึ่งออกทับที่ดินราษฎรที่มีสิทธิ 3) การจับกุม

ฟองรองดําเนินคดีและสั่งใหออกจากพื้นที่ที่ราษฎรอางวามีสิทธิ 4) ใชวิธีการรุนแรงในการขับไลขมขูคุกคาม

การจับกุมฟองรองดําเนินคดี 5) การกระทําการรุนแรงตอชีวิตและทรัพยสิน 6) การจํากัดการทําประโยชนที่ดิน
7) การทําโครงการของหนวยงานปาไมทับที่อาศัยทํากิน 8) การอนุญาตใหหนวยงานของรัฐหรือเอกชนใชพื้นที่ปา
ที่มีกรณีพิพาทกับราษฎรโดยที่ยังไมมีขอยุติ 9) การจํากัดการพัฒนา และ 10) การเลือกปฏิบัติกับราษฎรที่ยากจน

สาเหตุที่ทําใหเกิดปญหาการละเมิดสิทธิ เกิดจากกระบวนการบริหารจัดการปา ตั้งแตการนิยามปาและการกําหนด

พื้นที่ปาที่ไมสอดคลองกับความเปนจริง การไมยอมรับสิทธิชุมชน การหามใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติ
ในพื้นที่ปา โดยมีขอเสนอใหทบทวนนโยบายปาไมแหงชาติในประเด็นการกําหนดพื้นที่ลาดชันเปนที่สงวนหวงหาม
การกําหนดพื้นที่ปา การกําหนดพื้นที่ที่อยูอาศัย พื้นที่ชนบทและพื้นที่เกษตรในเขตปาใหชัดเจน ปรับปรุงแกไข

กฎหมายปาไมเกี่ยวกับนิยามปาในพระราชบัญญัติปาไม การใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ปา แกไข

การประกาศ/ขยายเขตปาในพระราชบัญญัติอุทยานแหงชาติ และพระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ รวมทั้งทบทวน
กระบวนการและวิธีการตรวจสอบพิสูจนสิทธิราษฎรในเขตปาตามมติคณะรัฐมนตรีวันที่ 30 มิถุนายน 2541
ใหเปนวิธีการที่ราษฎรและองคกรในทองถิ่นยอมรับและมีสวนรวม

รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข V
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”