Page 23 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

จึงเปนการวิเคราะหนโยบายและกฎหมายที่ละเมิดสิทธิในมุมกวาง แมจะมีขอเสนอในการปรับแกกฎหมาย

มามากแลว แตเปนขอเสนอจากมุมมองการบังคับใชกฎหมายที่ไมมีประสิทธิภาพ แตยังไมพบงานใด ๆ ที่ศึกษา
วิเคราะหเจาะลึกประเด็นการละเมิดสิทธิเพื่อเสนอแนะการปรับปรุงระเบียบกฎหมายในระดับปฏิบัติการ

ที่ละเมิดสิทธิของประชาชน
ดังนั้น จึงจําเปนตองมีการศึกษาวิจัยถึงรายละเอียดของกฎหมาย ระเบียบ ปฏิบัติ มติคณะรัฐมนตรี

ดังกลาวอยางละเอียด โดยใชขอมูลรายงานการตรวจสอบการละเมิดสิทธิมนุษยชนของคณะกรรมการ
สิทธิมนุษยชนแหงชาติเปนฐาน เพื่อการวิเคราะหและสังเคราะหขอมูล ปญหาขอเท็จจริง ปญหาทางกฎหมาย

ตลอดจนความเกี่ยวโยงสัมพันธระหวางสภาพปญหาจริงกับกฎหมาย ระเบียบปฏิบัติ อันนํามาสูขอเสนอเชิงนโยบาย
ที่เปนรูปธรรม สามารถนําไปสูการปรับเปลี่ยนตัวบทกฎหมายนั้น ๆ ใหสอดคลองกับความเปนจริงไดตอไป

1.2 แนวความคิด

การมีที่ทํากินเปนของตนเองถือเปนสิทธิพื้นฐานของราษฎรในชนบท ที่จะชวยใหสามารถทํามาหากิน
เพื่อดํารงชีวิตอยูไดอยางมีศักดิ์ศรีความเปนมนุษยได แมรัฐธรรมนูญก็ยังมีเจตนารมณที่จะชวยใหเกษตรกรทุกคน

มีที่ทํากินโดยไดระบุไวในมาตรา 85 (2) ใหกระจายการถือครองที่ดินอยางเปนธรรมและดําเนินการใหเกษตรกร
มีกรรมสิทธิ์หรือสิทธิในที่ดินเพื่อประกอบเกษตรกรรมอยางทั่วถึง แตในทางปฏิบัติ รัฐไดประกาศพื้นที่ที่ยังไมมี

กรรมสิทธิ์ตามประมวลกฎหมายที่ดินเปนที่ของรัฐ ทําใหราษฎรและชุมชนสูญเสียสิทธิครอบครองและใชประโยชน
ที่ดินที่ถือสืบตอกันมา ที่ดินสวนหนึ่งที่นํามาจัดสรรใหเกษตรกรยากจนแตก็ไมสามารถชวยเกษตรกรใหมีความ

สามารถรักษาที่ดินไวได เกษตรกรไรที่ดินกลับมีจํานวนเพิ่มขึ้น ที่เปนดังนี้เพราะที่ดินกลายเปนสินคาที่กระจุกตัว
อยูในมือผูที่มีทุนทรัพยแตมิไดถือครองใชประโยชน เกษตรกรรายยอยจึงถูกเบียดขับออกจากที่ดินดวยวิธีการ

ตาง ๆ นานา ปญหาที่ดิน โดยเฉพาะอยางยิ่งในประเด็นการละเมิดสิทธิที่ดินจึงเปนเรื่องสําคัญที่จะตองเรงแกไข
ดวยการศึกษาหาขอมูล ความรู และประสบการณที่จะนําไปสูการแกปญหา ทั้งในระดับโครงสราง อันไดแก

นโยบาย กฎหมาย และในระดับปฏิบัติซึ่งเปนกรณีพิพาทขัดแยงกันในชุมชนใหสําเร็จ
ที่ดินเปนฐานทรัพยากรที่จําเปนสําหรับชีวิตของชาวชนบท และยังเปนปจจัยการผลิตสําคัญ ที่ชวยผลิต

อาหารเลี้ยงผูคนทั้งโลก สิทธิในการครอบครองและใชประโยชนที่ดินเพื่อการยังชีพ จึงเปนสิทธิขั้นพื้นฐานที่สําคัญ
ซึ่งเชื่อมโยงไปสูสิทธิมนุษยชนดานอื่น ๆ เชน สิทธิทางเศรษฐกิจ สิทธิทางสังคม สิทธิทางวัฒนธรรม สิทธิทาง

การเมือง และสิทธิความเปนพลเมือง การสูญเสียสิทธิในที่ดินจึงเปนการสูญเสียที่ยิ่งใหญที่จะนําไปสูความเศราสลด
ตอชีวิตความเปนอยูของประชาชนในชนบท เพราะเปนเหตุใหตองสูญเสียสิทธิดานอื่น ๆ ไปดวย เชน การเขาไมถึง

ทรัพยากร หรือการเขาไมถึงสวัสดิการของสังคมและสวัสดิการของรัฐในดานตาง ๆ สงผลใหเกิดปญหาความ
ไมเปนธรรมและความเหลื่อมลํ้าทางเศรษฐกิจและสังคมอยางรุนแรง การชวยกันคุมครองปองกันการละเมิดสิทธิ

ในที่ดินของประชาชนจึงมีความจําเปนยิ่ง

2 รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”