Page 22 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

1. กรอบคิดการวิจัย

1.1 ความเปนมา

ปญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนในประเทศไทยไดขยายตัวไปอยางกวางขวางในทุกมิติและทุกพื้นที่
โดยเฉพาะในดานที่ดินและทรัพยากรธรรมชาติอันเปนฐานชีวิตของประชาชนสวนใหญของประเทศ แมคณะกรรมการ

สิทธิมนุษยชนแหงชาติ (กสม.) จะไดแตงตั้งอนุกรรมการดานที่ดินและปาใหทําหนาที่ตรวจสอบเรื่องรองเรียน
การละเมิดสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิทธิในการจัดการที่ดินและปาไมอยางแข็งขัน ตลอดจนจัดทําขอเสนอแนะ

การแกไขปญหาเชิงนโยบายและกฎหมาย ระเบียบตลอดจนแนวปฏิบัติที่เกี่ยวของ รวมทั้งทําการศึกษาวิจัยสาเหตุ
ของปญหาการละเมิดสิทธิ ตลอดจนสงเสริมใหเกิดความรูความเขาใจและพัฒนากลไกการคุมครองสิทธิของประชาชน

ดานสิทธิในการจัดการที่ดินและปาไมมาตั้งแตป พ.ศ. 2552 แลว เรื่องรองเรียนการละเมิดสิทธิประชาชนเกี่ยวกับ
เรื่องที่ดินและปาก็ยังไมมีทีทาวาจะลดลง แตกลับเพิ่มขึ้นเปนจํานวนมากกวา 500 เรื่อง (นับตั้งแตป พ.ศ. 2544

เปนตนมา) ทั้งจากหนวยงานของรัฐและจากเอกชน ซึ่งจากการตรวจสอบเรื่องรองเรียนดังกลาวนี้ไดพบการละเมิด
สิทธิในหลายรูปแบบหลายลักษณะ นอกเหนือจากการกระทําของเจาหนาที่ของรัฐที่ไมเหมาะสม การทุจริต

การเลือกปฏิบัติ
จากขอมูลหลักฐานเชิงประจักษพบวา เหตุปจจัยรากเหงาของขอพิพาทสวนใหญเกิดจากโครงสราง

นโยบายและกฎหมายในหลายแงมุม อาทิ ระเบียบกฎหมายเกาแกลาสมัยไมสอดคลองกับบริบทของสังคม
กฎหมายมีความซับซอน การเลือกใชกฎหมาย ฯลฯ สงผลใหเกิดการใชอํานาจรัฐและกระบวนการยุติธรรม

อยางไมเหมาะสมเปนเครื่องมือละเมิดสิทธิของประชาชนอยางกวางขวาง และเปนเหตุใหมีเรื่องรองเรียนเขามายัง
คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติและหนวยงานอื่น ๆ ของรัฐเปนจํานวนมากจนตรวจสอบไมทัน ยิ่งกวานั้น

ในการเชิญเจาหนาที่รัฐและบุคคลที่เกี่ยวของมาไตสวนใหขอมูลและความเห็นเกี่ยวกับนโยบายและกฎหมาย
ยังพบวา มีประเด็นทางกฎหมายจํานวนมากที่แมแตพนักงานเจาหนาที่ของรัฐ รวมทั้งนิติกรและนักวิชาการ

ดานกฎหมายเองก็สับสน ไมสามารถใหคําตอบไดเพราะไมมีความรูหรือความรูเกาไมทันสมัย แตใชหลักฐาน
ตามความเขาใจของตนสงฟองศาล และศาลก็มิไดออกไปไตสวนหาขอเท็จจริง จึงมักเชื่อหลักฐานของเจาหนาที่รัฐ

มากกวาหลักฐานความเปนจริงเชิงประจักษในพื้นที่ ประชาชนจึงมักแพคดีอันเนื่องจากไมไดรับความเปนธรรม
จากกระบวนการยุติธรรมดังกลาว จนตองออกมารองเรียนและชุมนุมประทวงกันตามที่ทราบกันดีแลว

การแกปญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาจึงไมเพียงแคการตรวจสอบการละเมิด
สิทธิมนุษยชนอันเปนการแกปญหาที่ปลายเหตุที่นับวันจะมีจํานวนเพิ่มขึ้นมากเทานั้น แตจะตองแกไขปญหา

เชิงโครงสรางที่นโยบายและกฎหมาย อันเปนเหตุใหเกิดการปฏิบัติอยางไมเปนธรรมและละเมิดสิทธิประชาชนดวย
แตงานศึกษาวิจัยในปจจุบันซึ่งสวนใหญเปนงานวิจัยของสํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) สถาบันวิจัย

เพื่อการพัฒนา สถาบันการศึกษาระดับมหาวิทยาลัย และองคกรพัฒนาเอกชนดานทรัพยากร พบวา มีจํากัดไมมากนัก
และไมครอบคลุมปญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนซึ่งเกิดจากการกระทําของหนวยงานรัฐตาง ๆ งานวิจัยสวนใหญ

รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข 1
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”