Page 198 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

5.2 แนวคิดและการปฏิบัติในการสงวนหวงหามที่ดินสาธารณประโยชน

รัฐไทยเริ่มระบอบการปกครองดวยระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย มีพระมหากษัตริยเปนประมุข
มนุษยอยูในฐานะราษฎรหรือผูถูกปกครอง ทรัพยสินบนแผนดินทั้งหมดถือเปนของพระมหากษัตริย วิธีการทําให

ที่ดินเปนที่สาธารณประโยชนเปนของพระมหากษัตริยดวยการกําหนดพื้นที่สงวนหวงหาม อํานาจการสงวนหวงหาม
พื้นที่การใชประโยชนรวมกันตกเปนของพระมหากษัตริยและผูที่ไดรับมอบพระราชอํานาจกระทําการแทน

เชน ขาหลวงประจําจังหวัด มณฑล เปนตน
พุทธศักราช 2457 รัฐไทยตราและบังคับใชพระราชบัญญัติลักษณะปกครองทองที่ พุทธศักราช 2457

บัญญัติใหสอดคลองกับระบบการบริหารราชการแผนดิน อํานาจการสงวนหวงหามที่ดินสําหรับประชาชนใชประโยชน
รวมกันเปนของผูวาราชการจังหวัดหรือนายอําเภอ โดยออกเปนประกาศกระทรวงมหาดไทย กรมการปกครอง

ปพุทธศักราช 2478 หลังคณะราษฎรเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย
เปนระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยเปนประมุข บริหารราชการแผนดินภายใต

อํานาจรัฐบาลผสม ตราและบังคับใชพระราชบัญญัติวาดวยการหวงหามที่ดินรกรางวางเปลา อันเปนสาธารณสมบัติ
ของแผนดิน พ.ศ. 2478 มีผลใหการสงวนหวงหามโดยผูมีอํานาจ ตั้งแตวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2479 ตองออกเปน

พระราชกฤษฎีกากําหนดเขตสงวนหวงหามและประกาศในราชกิจจานุเบกษา
กระทั่งปพุทธศักราช 2497 รัฐไทยชําระ รวบรวม และประมวล กฎหมายที่ดินทั้งหมดเพื่องาย

ตอการบังคับใชและบริหารจัดการที่ดินภายในประเทศ ตราและบังคับใชเปนประมวลกฎหมายที่ดิน เมื่อวันที่
1 ธันวาคม พ.ศ. 2497 การสงวนหวงหามโดยผูมีอํานาจ ตองกระทําโดยมติคณะกรรมการ จัดที่ดินแหงชาติ

และประกาศสงวนหวงหามในราชกิจจานุเบกษา
ฉะนั้น การสงวนหวงหามที่สาธารณประโยชนจึงเริ่มจากความตกลงปลงใจของมนุษย อํานาจของ

พระมหากษัตริยและสามชวงเวลาแหงการตรากฎหมายบัญญัติอํานาจการสงวนหวงหาม 1. ประกาศกระทรวง
มหาดไทย กรมการปกครอง ตามอํานาจเห็นควรของนายอําเภอทองที่หรือขาหลวงประจําจังหวัด กอนวันที่

8 เมษายน พ.ศ. 2479 2. พระราชกฤษฎีกากําหนดเขตสงวนหวงหามและประกาศในราชกิจจานุเบกษา
เมื่อมีการประกาศใชพระราชบัญญัติวาดวยการหวงหามที่ดินรกรางวางเปลาอันเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน

พ.ศ. 2478 วันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2479 และ 3. มติคณะกรรมการจัดที่ดินแหงชาติและประกาศสงวนหวงหาม
ในราชกิจจานุเบกษา เมื่อบังคับใชประมวลกฎหมายที่ดิน 1 ธันวาคม พ.ศ. 2497

หลักฐานการสงวนหวงหามเริ่มจากบัญชีการสงวนหวงหาม ทะเบียนสํารวจที่หวงหาม ประกาศกระทรวง
มหาดไทย พระราชกฤษฎีกากําหนดเขตหวงหาม มติคณะกรรมการจัดที่ดินแหงชาติ และประกาศราชกิจจานุเบกษา

ปจจุบันจัดระเบียบทะเบียนที่สาธารณประโยชนดวยการออกหนังสือสําคัญสําหรับที่หลวงเพื่อเปนหลักฐาน
ใหแกทบวงการเมืองผูมีอํานาจหนาที่ดูแลรักษาที่ดินอันเปนสาธารณสมบัติของแผนดิน เพื่อแสดงขอบเขตของที่ดิน

อันเปนสาธารณสมบัติของแผนดินและคุมครองปองกันการบุกรุก และเพื่อประโยชนทางนโยบายในการจัดทํา
ทะเบียนที่ดินสาธารณประโยชน โดยนายอําเภอรวมกับองคกรปกครองสวนทองถิ่นดําเนินการจัดทําทะเบียน

ที่ดินสาธารณประโยชน (การออกหนังสือสําคัญสําหรับที่หลวง) ตามแบบที่กระทรวงมหาดไทยกําหนดเสนอ

รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข 177
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”