Page 164 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

การปรับแนวคิดเกี่ยวกับปาและการจัดการปา
นอกจากประเด็นทางนโยบายและกฎหมายแลว สังคมไทยควรจะเรียนรูจากผลงานวิจัยรางวัลโนเบล

ของ อิลินอร ออสตรอม ที่เสนอวาขอจํากัดและปญหาไรประสิทธิภาพของของรัฐและเอกชนในการจัดการ
ทรัพยากรสวนรวมมีทางออกดวยการใหสิทธิแกชุมชนไดดูแลและจัดการใชประโยชนรวมกันดวยกติกาที่ชุมชน

ตกลงกันเอง เปนการจุดประกายแนวคิดใหม ๆ ในสังคมโลกไดเรียนรูและมีทางออกจากความขัดแยง ชวยให
การจัดการจัดการปาและทรัพยากรธรรมชาติสอดคลองกับปญหาความตองการของราษฎรและสภาพทรัพยากร

ในทองถิ่น ควรจะตองสรุปผลงานของออสตรอมเผยแพรและสัมมนาใหทั้งผูบริหารและผูปฏิบัติไดรับทราบ
เพื่อหาทางนํามาปรับใชทั้งทางนโยบายและมาตรการใหเขากับบริบทของสังคมไทย

ในการวางแผนและมาตรการจัดการปา ควรจะตองทบทวนดวยการเรงรัดจําแนกเขตการใชประโยชน
พื้นที่ปาใหชัดเจน ควรนําแนวคิดการจัดการเขตกันชน (Buffer zone management) มาประกอบ

การกําหนดมาตรการใชประโยชนทรัพยากร แนวคิดเขตกันชนนี้ไดแบงพื้นที่ปาเปนโซนตามระดับความเขมขน
ของการใชประโยชน เชนโซนแกนกลาง เชนบนเขาใหญหรือกลางปาหวยขาแขง เปนโซนที่ตองรักษาปา

อยางเขมงวด อนุญาตใหใชปาไดทางการศึกษาวิจัยเพื่อรักษาธรรมชาติเทานั้น และโซนการใชทรัพยากรอยางยั่งยืน
เปนโซนที่ถัดออกมาจากโซนแกนกลาง ซึ่งควรอนุญาตใหใชประโยชนในทางเศรษฐกิจไดบนฐานจารีตประเพณี

และวัฒนธรรมของชุมชนทองถิ่นซึ่งอยูบนหลักการเกื้อกูลตอระบบนิเวศอยูแลว และโซนเศรษฐกิจดานนอก
ซึ่งมีความเขมงวดในการใชทรัพยากรตํ่าสุดแตก็ตองคํานึงถึงความสมดุลยั่งยืนของระบบนิเวศเชนกัน

และเมื่อจําแนกเขตปาในระบบใหมแลว การปลูกปาหรือฟนฟูปาก็ตองพิจารณาความสอดคลอง
กับระบบนิเวศเปนสําคัญ ควรเนนการฟนปาดวยกระบวนการทางธรรมชาติ หรือชวยธรรมชาติใหฟนตัวไดเร็วขึ้น

(Assisted natural regeneration) ในกรณีที่พื้นที่นั้น ๆ มีปญหาการฟนฟูตัวเองตามธรรมชาติ จึงควร
จะตองทบทวนโครงการปลูกปาขนาดใหญทั้งหมดที่ทุมเทงบประมาณมากมายแตไมประสบความสําเร็จ

และสรางการมีสวนรวมของชุมชนใหรวมกันฟนปาดวยกระบวนการทางนิเวศตามธรรมชาติ
สวนการอนุญาตใหเขาทําประโยชนที่ดินปาไม ตองทบทวนนโยบายและมาตรการอยางจริงจัง

ไมควรอนุญาตใหเชาที่ดินปาไมเพื่อทําการเกษตรเชิงพาณิชยหรือปลูกพืชเชิงเดี่ยวที่สงผลกระทบตอระบบนิเวศ
และสิ่งแวดลอม สําหรับที่ดินปาไมที่รัฐจัดสรรใหราษฎรในรูปโครงการตาง ๆ เชน หมูบานปาไม สทก.

รวมทั้ง ส.ป.ก. จะตองทบทวนมาตรการการใชประโยชนที่ดินใหมีความสมดุลยั่งยืนและการปกปองคุมครองสิทธิ
ของเกษตรกรไมใหถูกอํานาจเงินมาทําใหที่ดินเปลี่ยนมือไปอยูกับผูที่ไมไดทําการเกษตร

และสําหรับปญหาเฉพาะหนาที่มีผลกระทบรุนแรงตอราษฎรในปจจุบันคือการลงโทษทั้งทางแพง
และทางอาญา ตลอดจนการจํากัดการพัฒนาไมยอมใหปกเสาพาดสายไฟฟาเขาไปในพื้นที่ ลวนแลวแตมีนัยยะ

ละเมิดสิทธิมนุษยชนทั้งสิ้น กรณีขัดแยงเกี่ยวกับที่ดินปาไมในพื้นที่ซึ่งรัฐโดยฝายบริหารกําลังดําเนินนโยบาย
แกไขปญหา ควรจะตองยุติการจับกุมดําเนินคดีไวกอนจนกวากระบวนการแกไขปญหาทางนโยบายสิ้นสุดลง

ราษฎรที่อยูระหวางการดําเนินคดีตามกระบวนการยุติธรรมก็ควรไดรับการชะลอคดีหรือพักโทษแลวแตกรณี
เพื่อรอผลการแกไขปญหาทางนโยบายเชนกัน

รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข 143
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”