Page 369 - รายงานผลการศึกษาวิจัย ฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

บรรดาที่ราชพัสดุที่กระทรวง ทบวง กรมใดได้มาโดยการเวนคืนหรือ การแลกเปลี่ยนหรือโดยประการอื่น
ให้กระทรวงการคลังเข้าถือกรรมสิทธิ์ใน ที่ราชพัสดุนั้น ทั้งนี้ยกเว้นที่ดินที่ได้มาโดยการเวนคืน
ตามกฎหมายว่าด้วย การปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม

การได้มาซึ่งที่ราชพัสดุ มีหลายทาง มีดังนี้
(1) การประกาศสงวนหวงห้ามไว้ใช้ในราชการ โดยกระทรวง ทบวง กรมต่าง ๆ ประกาศ
สงวนหวงห้ามไว้ใช้ในราชการ และได้เข้าไปใช้ประโยชน์ตามวัตถุประสงค์ของการหวงห้ามแล้ว

ตามคําวินิจฉัยของคณะกรรมการกฤษฎีกา (คณะที่2) เรื่องเสร็จที่ 382/2534
(2) ตกเป็นของรัฐเนื่องจากค้างชําภาษีอากร กรณีที่ผู้ใดค้างชําระภาษีอากร และไม่สามารถ
ชําระได้ ในที่สุดจะถูกรัฐยึดที่ดินมาชําระแทน

(3) โดยคําพิพากษาของศาล ในกรณีมีข้อพิพาทโต้แย้งกรมสิทธิ์ในที่ราชพัสดุ และมีการ
้
ฟองร้องต่อศาล ศาลได้พิจารณาจากพยานหลักฐานต่าง ๆ แล้ว พิพากษาให้กระทรวงการคลังเป็น
ผู้มีสิทธิดีกว่าโดยถูกต้องตามกฎหมาย ซึ่งตามความเป็นจริงแล้วมีสิทธิมาแต่เดิมอยู่แล้วมิใช่เพิ่งได้มา

เพราะคําพิพากษาของศาล
(4) โดยการเวนคืน เช่น กรมชลประทานเวนคืนที่ดินเพื่อประโยชน์ในการชลประทาน
กรมการบินพาณิชย์เวนคืนที่ดินเพื่อก่อสร้างท่าอากาศยาน

(5) โดยผลของกฎหมาย เช่น ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1753 “ภาคใต้
บังคับแห่งสิทธิของเจ้าหนี้กองมรดก เมื่อบุคคลใดถึงแก่ความตายโดยไม่มีทายาทโดยธรรมหรือผู้รับ

พินัยกรรม หรือการตั้งมูลนิธิตามพินัยกรรม มรดกของบุคคลนั้นตกทอดแก่แผ่นดิน” และมาตรา 1308
“ที่ดินแปลงใดเกิดที่งอกริมตลิ่ง ที่งอกย่อมเป็นทรัพย์สินของเจ้าของที่ดินแปลงนั้น” ได้แก่ที่ดินที่งอก
ริมตลิ่งต่อเนื่องจากที่ราชพัสดุ
(6) โดยกฎหมายพิเศษ เช่น ตกเป็นของรัฐตามคําสั่งนายกรัฐมนตรีตามมาตรา 17 แห่งธรรมนูญ
้
การปกครองราชอาณาจักร ตกเป็นของแผ่นดินตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วย การปองกัน
้
และปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2542 ตกเป็นของแผ่นดินตามพระราชบัญญัติปองกันและปราบปราม
การฟอกเงิน พ.ศ. 2542
(7) ที่ดินเหลือจากการเวนคืน เมื่อรัฐบาลเวนคืนที่ดินมาเพื่อประโยชน์ของรัฐบาล เช่น สร้างถนน
หนทาง ซึ่งอาจมีส่วนที่เหลือจากการเวนคืนและมีเนื้อที่น้อยเจ้าของไม่อาจใช้ประโยชน์ได้ รัฐบาลก็จําเป็น
ต้องซื้อที่ดินเหลือเศษจาการเวนคืนนั้นมาเป็นทรัพย์สินของรัฐบาล

ั
(8) รัฐบาลจัดซื้อด้วยเงินงบประมาณของแผ่นดิน ในปจจุบันหน่วยงานของราชการทุกกระทรวง
ทบวง กรมต่าง ๆ ได้ขยายหน่วยงานเพิ่มขึ้นตามภาระหน้าที่ และความรับผิดชอบที่เพิ่มขึ้นอีกทั้ง

ภาวะ การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ทําให้การคมนาคมติดต่อประสานงานของหน่วยงานที่มีหน้าที่
เกี่ยวกันเป็นไปด้วยความลําบาก จึงจําเป็นต้องขยับขยายสถานที่ทําการของราชการให้กว้างขวางขึ้น
หรือย้ายหน่วยงานไปรวมกัน ณ สถานที่ใหม่ จึงทําให้ต้องตั้งงบประมาณแผ่นดินขึ้นเพื่อซื้อที่ดินมา

ปลูกสร้างที่ทําการใหม่ ที่ดินเหล่านี้จึงเปลี่ยนชื่อผู้ถือกรรมสิทธิ์ในที่ดินมาเป็นของรัฐ คือ เป็นสิทธิ
สาธารณสมบัติของแผ่นดินที่ใช้เพื่อประโยชน์ของแผ่นดินโดยเฉพาะ

7‐7