Page 12 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์โครงการศึกษาวิจัยผลกระทบธุรกิจค้าปลีกขนาดใหญ่กับการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน

3

รานโชหวย และเกษตรกรที่ปลูกพืชผักในทองถิ่นได ที่สําคัญกลุมธุรกิจคาปลีกขนาดใหญมุงแสวงหาผลกําไร
ใหกับบริษัทแมในตางประเทศเปนหลัก รายไดจะถูกสงกลับไปยังบริษัทแมที่ตางประเทศมากกวาหมุนเวียน

อยูในทองถิ่นหรือในประเทศไทย

รวมถึงประเด็นการสงเสริมและปลูกฝงวัฒนธรรมบริโภคนิยมอันเปนการทําลายวัฒนธรรมแบบ
พออยูพอกินของชุมชนทองถิ่น

ที่เห็นเดนชัดสุดของผลกระทบที่เกิดจากธุรกิจคาปลีกขนาดใหญ คือ การที่รานคาปลีกดั้งเดิมตองปด
กิจการลงเปนจํานวนมากเพราะไมมีศักยภาพที่สามารถแขงขันได ทําใหผูประกอบกิจการตองเปลี่ยนแปลง

อาชีพของตนไปประกอบอาชีพอื่น รวมถึงกรณีผูประกอบกิจการรายใหมขนาดเล็กไมสามารถเขาสูตลาด
แขงขันได มีประเด็นวา การที่ผูประกอบกิจการรานคาปลีกดั้งเดิมไมสามารถรักษาอาชีพดั้งเดิมของตนไดและ
กรณีที่ผูประกอบกิจการรายใหมไมสามารถเขาสูตลาดไดจะถือเปนการละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือไม และ
ผลกระทบดังกลาวอยูในความรับผิดชอบของผูใด เนื่องจากสิทธิเสรีภาพในการประกอบอาชีพถือเปนสิทธิ
เสรีภาพพื้นฐานของบุคคลในอันมีเสรีภาพในการประกอบกิจการหรือประกอบอาชีพและการแขงขันโดยเสรี

อยางเปนธรรม

ประเด็นตอมา การที่รัฐธรรมนูญไดกําหนดใหรัฐตองสนับสนุนระบบเศรษฐกิจแบบเสรีและ
เปนธรรม และมีบทบาทหนาที่ในการกํากับใหการประกอบกิจการมีการแขงขันอยางเสรีและเปนธรรม
ปองกันการผูกขาดตัดตอนไมวาจะโดยทางตรงหรือทางออมนั้น ในทางปฏิบัติรัฐไดมีการดําเนินการเพื่อให

เกิดบรรยากาศทางเศรษฐกิจตามที่รัฐธรรมนูญกําหนดไวมากนอยเพียงใด และรัฐไดเล็งเห็นถึงความสําคัญ
ของระบบเศรษฐกิจแบบเสรีและเปนธรรมโดยกําหนดมาตรการสงเสริมและพัฒนาระบบเศรษฐกิจแบบเสรี
และเปนธรรมในประเทศที่แนชัดไวแคไหนเพียงใด โดยเฉพาะอยางยิ่งการตระหนักถึงมาตรการในการสราง
ความเปนธรรมทางการคาในธุรกิจคาปลีกของประเทศไทย รวมถึงมาตรการรองรับการแขงขันเสรีในตลาด

ทางการคาของธุรกิจคาปลีก

หลายปที่ผานมา บรรดารานคาปลีกดั้งเดิมไดมีการรวมตัวกันหลายครั้ง ในหลายพื้นที่มีการจัดตั้ง
กลุมในนามสมาคม ชมรม เชน สมาคมคุมครองการทํากินของคนไทย หรือกลุมชมรมตอตานการคาปลีก
คาสงขามชาติ (เกาะสมุย จังหวัดสุราษฎรธานี) หรือชมรมผูคาปลีกและประกอบอาชีพอิสระจังหวัด
ขอนแกน หรือกลุมนครสวรรคฟอรั่ม ฯลฯ เพื่อตอตานและคัดคานการขยายตัวของธุรกิจคาปลีกขนาดใหญ

การไมเห็นดวยกับรัฐที่อนุญาตใหมีการขยายกิจการของธุรกิจคาปลีกขนาดใหญในพื้นที่ชุมชน และมีการ
เรียกรองใหรัฐกําหนดมาตรการรองรับเพื่อสรางความเปนธรรมในการประกอบธุรกิจคาปลีก เชน การยังยั้ง
หรือชะลอการขยายตัวของธุรกิจคาปลีกขนาดใหญโดยใชมาตรการทางกฎหมายที่มีอยู เชน พระราชบัญญัติ
ผังเมือง พ.ศ. 2518 พระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 พระราชบัญญัติสงเสริมและรักษาคุณภาพ

สิ่งแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2535 และพระราชบัญญัติคุมครองผูบริโภค พ.ศ. 2522 เปนตน นอกจากนี้ ยังได
เรียกรองใหมีการตรากฎหมายเฉพาะเกี่ยวกับธุรกิจการคาปลีกคาสง รวมถึงการรองขอตอรัฐใหกําหนด
มาตรการชวยเหลืออื่นๆ ใหแกรานคาปลีกขนาดเล็กหรือรานคาปลีกดั้งเดิม เชน การเสริมสรางความรู

การบริหารจัดการรานคาปลีกสมัยใหม (โครงการรวมพลังโชหวยสูวิกฤต) การรวมกลุมเครือขายรานคาปลีก
เพื่อรวมกันสั่งซื้อและกระจายสินคา เปนตน รวมถึงมีการใชสิทธิทางศาล เพื่อขอใหศาลมีคําสั่งระงับหรือ
เพิกถอนคําสั่งอนุญาตของรัฐที่ไดอนุญาตใหธุรกิจคาปลีกขนาดใหญเขามาลงทุนในเขตพื้นที่ของตน
แตกระนั้นเปาหมายของความพยายามของรานคาปลีกดั้งเดิมดังที่กลาวมา ดูจะสวนทางกลับความเปนจริงที่
ธุรกิจคาปลีกขนาดใหญไดมีการขยายกิจการของตนใหครอบคลุมสูชุมชนระดับยอยๆ อยางรวดเร็ว และ

จํานวนมาก ในขณะที่รานคาปลีกดั้งเดิมตางทยอยปดกิจการเปนจํานวนมาก ทั้งที่สภาพรานคาปลีกที่เคยมี