Page 119 - สิทธิมนุษยชน : รวมบทความ ศ.เสน่ห์ จามริก
P. 119
สิทธิมนุษยชน รวมบทความ ศ.เสน่ห์ จามริก
ได้ลงนามแล้ว แต่ก็น่าดีใจที่ขณะนี้ รัฐบาลไทยยอมระงับโครงการนี้ มิฉะนั้น ผลจากการ
สำรวจทรัพยากรป่าอาจทำให้ทรัพยากรของเราเสียหายมาก
ดังนั้น สิทธิของชุมชนจึงไม่สามารถอยู่เฉยได้ เป็นสิทธิที่ต้องมีการพัฒนา
โดยเฉพาะในยุคโลกาภิวัตน์ ไม่ว่าจะเป็นชุมชนท้องถิ่น ทรัพยากรท้องถิ่น ทรัพยากร
ความหลากหลายทาง ชีวภาพ ภูมิปัญญา ที่กำลังเป็นเป้าหมายสำคัญ ดังนั้น
สิทธิของชุมชนจำเป็นต้องตื่นตัว โดยสรุปอาจจะไม่เพียงพอที่จะบอกว่าสิทธิชุมชนคือ
การเข้าไปมีส่วนร่วมในการวินิจฉัยตัดสินใจ โครงการใดควรสร้างหรือไม่สร้าง
ซึ่งโดยความเป็นจริงแล้วสิ่งเหล่านี้ยังอยู่แค่ระดับของ “สิทธิเชิงรับ” เท่านั้น
ทำอย่างไร “สิทธิ” จึงจะเป็นมรรคเป็นผล
๑. ต้องมอง “สิทธิในเชิงรุก” คือ การขวนขวายศึกษาเพื่อให้รู้ ซึ่งเป็นพันธะ
ในการอยู่รอดของชุมชน
๒. ทรัพยากรธรรมชาติไม่สามารถมองแยกเป็นชิ้นส่วน ชุมชนท้องถิ่น
ก็เช่นเดียวกัน ไม่ได้แบ่งเป็นชิ้นส่วน ดังนั้น สิทธิชุมชนจะต้องประสานกันเป็น
เครือข่ายอยู่บนฐานทรัพยากร ดังเช่น กรณีลำน้ำมูล ที่ปล่อยให้โรงงานเยื่อกระดาษ
ปล่อยน้ำเสีย ชุมชนที่ไม่ได้อยู่แถวโรงงานก็ไม่เดือดร้อน แต่เมื่อเกิดเหตุขึ้นมาแล้ว
ปรากฏว่าปลาตายทั่วลุ่มน้ำ
๓. สิทธิชุมชนต้องมีการปฏิรูปจากภายใน ในอดีตเรามักบอกว่าชุมชน
เป็นใหญ่ นักสิทธิมนุษยชนก็จะบอกว่า เวลาพูดถึงสิทธิชุมชนหมายความว่าชุมชน
เป็นใหญ่เหนือบุคคลซึ่งไม่ใช่ ในอดีตอาจเป็นอย่างนั้น แต่ในยุคต่อมา ไม่ใช่ ภายในชุมชน
จะต้องมีการเรียนรู้ เคารพสิทธิของบุคคล จะต้องมีการปรับการเรียนรู้ใหม่
การเคารพสิทธิไม่ใช่เพื่อสิทธิ เพราะสิทธินั้นเป็นสิ่งที่ทำให้คนเรามีอิสระในการริเริ่ม
ประดิษฐ์คิดค้น ซึ่งนำมาเพื่อความเจริญก้าวหน้าของชุมชน ถ้าหากทำไม่ได้ ชุมชน
จะลำบากในการเผชิญหน้ากับการเปลี่ยนแปลงของโลก
สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๑๒๙
