Page 132 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย
P. 132
115
สภาพการณ์น าชี ต้นน้้าชีที่ผ่านบ้านโหล่น (หมู่ 6) บ้านชีบน (หมู่ 15) บ้านห้วยสามคลอง
(หมู่ 20) และบ้านดอนเขาเขียว (หมู่ 21) พบว่าในช่วงฤดูแล้งล้าน้้าชีมีความกว้างประมาณ 20 เมตร
มีความลึก ประมาณ 50 เซนติเมตร แต่ระดับความลึกดังกล่าวจะแตกต่างกันตามสภาพการ
เปลี่ยนแปลงการกักเก็บน้้าของธรรมชาติ ขณะที่หากเป็นช่วงฤดูฝนน้้าชีจะเอ่อล้นทั้งสองฝั่ง สร้าง
ความเสียหายแก่พื้นที่ชายตลิ่งทั้งสองฝั่ง รวมถึงพื้นที่เพาะปลูกมะม่วงด้วย ซึ่งในฤดูฝนน้้าชีจะมีความ
ลึกประมาณ 6 เมตร แม้ว่าการขาดแคลนน้้าชีในช่วงฤดูแล้งอาจมีผลมาจากขาดการท้าฝายชะลอน้้า
หรือฝายหิน แต่การด้าเนินการดังกล่าวอาจประสบปัญหา เช่น อาจเกิดน้้าท่วมในบางพื้นที่ที่ไม่
สามารถคาดการณ์ปริมาณน้้าได้ น้้าเซาะตลิ่งบริเวณเหนือฝายท้าให้สูญเสียที่ดินบางส่วนไป หรือไม่
สามารถก้าหนดพื้นที่เพื่อการท้าฝายชะลอน้้า/ฝายหินได้ เป็นต้น เมื่อไม่สามารถด้าเนินการได้ย่อม
ต้องชะลอการจัดสร้างฝายดังกล่าว
ในด้านคุณภาพน า พบว่า ต้นน้้าชีบริเวณป่าต้นน้้าเป็นแหล่งน้้าสะอาดสามารถดื่มได้
เนื่องจากน้้าชีที่ไหลผ่านพื้นที่หมู่บ้านดังกล่าวเป็นช่วงของล้าน้้าชีที่มีน้้าไหลตลอดทั้งปีจึงไม่พบปัญหา
แหล่งน้้าเน่าเสีย แต่เนื่องจากบ้านโหล่นเป็นแหล่งผลิตมะม่วงที่ส้าคัญ ซึ่งเกษตรกรบางรายอาจใช้
สารเคมีประกอบการเพาะปลูกดังนั้นอาจมีสารเคมีปนเปื้อนในแหล่งน้้าโดยเฉพาะอย่างยิ่งภายหลังฝน
ตกที่มีการชักน้าให้มะม่วงออกดอกส้าหรับการผลิตมะม่วงนอกฤดูกาล
ปัญหาการใช้ประโยชน์จากแหล่งน า สรุปได้ว่า
1) คนที่ต้นน้้าไม่ได้ใช้ประโยชน์จากล้าน้้าชีอย่างเต็มที่ เนื่องจากเป็นพื้นที่ต้นน้้าและ
สภาพพื้นที่มีความชันสูงส่งผลให้น้้าชีไหลผ่านบริเวณพื้นที่ดังกล่าวรวดเร็วหรือมีอุปสรรคจากการสูบ
ใช้น้้าที่ตลิ่งมีความชันมากจึงส่งผลให้การใช้ประโยชน์จากล้าน้้าชีมีอย่างจ้ากัด
2) ในอดีตมีการใช้ประโยชน์จากประปาภูเขา แต่ไม่ได้รับความยินยอมจากหน่วยงาน
ภาครัฐ ดังนั้น เพื่อลดปัญหาความขัดแย้งดังกล่าว นายปรีชา เร่งสมบูรณ์สุข รัฐมนตรีว่าการกระทรวง
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในขณะนั้น จึงเข้ามาไกล่เกลี่ยเพื่อคลี่คลายปัญหาดังกล่าว จน
ชาวบ้านสามารถด้าเนินการจัดท้าประปาภูเขาได้
3) แหล่งน้้าปนเปื้อนสารเคมี ด้วยประสบปัญหาการจัดการขยะชุมชน เนื่องจากไม่มี
พื้นที่ทิ้งขยะที่ชัดเจน รวมถึงขาดถังขยะและรถเก็บขยะที่จะด้าเนินการจัดเก็บขยะจากชุมชน
ประกอบกับพื้นที่บ้านโหล่นเป็นแหล่งผลิตมะม่วงซึ่งมีการใช้สารเคมีประกอบการผลิตดังกล่าว ดังนั้น
ในบางฤดูกาล เช่น ฤดูฝนอาจมีขยะจากชุมชนหรือสารเคมีจากการเกษตรไหลปนเปื้อนสู่แหล่งน้้า
4) ตลิ่งถูกกัดเซาะในช่วงฤดูน้้าหลากที่น้้าไหลเชี่ยวท้าให้ล้าน้้าชีกัดเซาะตลิ่ง และปัญหา
นี้จะส่งผลกระทบมากขึ้นเมื่อขุดลอกล้าน้้าชีใหม่
5) สัตว์น้้าท้องถิ่นอาจสูญพันธุ์ เนื่องจากพบล้าน้้าชีตื้นเขินหรือพบการปนเปื้อนของสารเคมี
ในบางช่วงหรือบางฤดูกาล จึงส่งผลให้สัตว์น้้าประจ้าถิ่นมีจ้านวนลดลงหรืออาจสูญพันธุ์ได้ในอนาคต
