Page 45 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

รายงานการศึกษาวิจัย
โครงการการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

ในการจัดท า แสดงเจตนาผูกพัน ตีความและบังคับใช้โดยเฉพาะซึ่งจะกล่าวถึงโดยละเอียดในหัวข้อ 5.2
ต่อไป

5.1 ตราสารทางการเมือง
ดังที่ได้ระบุในตอนต้นของบทนี้แล้วว่า สาเหตุที่ต้องเริ่มการวิเคราะห์พันธกรณีของอาเซียนด้าน
สิทธิมนุษยชนจากกลุ่มตราสารที่แสดงเจตจ านงทางการเมือง (Political instruments) ที่ไม่ก่อให้เกิด

พันธกรณีทางกฎหมายเนื่องจากข้อเท็จจริงที่ว่า ตราสารในกลุ่มนี้มีจ านวนมากกว่าตราสารที่มีผลผูกพันทาง
กฎหมายมาก นอกจากนั้นยังสอดคล้องกับข้อเท็จจริงว่า การพัฒนาตราสารด้านสิทธิมนุษยชนในอาเซียนมี
ที่มาจากการจัดท าตราสารทางการเมืองที่น าไปสู่การพัฒนาตราสารทางกฎหมายในแต่ละเรื่อง ทั้งนี้ ในการ

ค้นคว้าข้อมูลตราสารสิทธิมนุษยชนในรายงานฉบับนี้จ ากัดเฉพาะตราสารที่มีการประกาศหรือรับรอง
(Adopt) โดยที่ประชุมสุดยอดผู้น าอาเซียน (ASEAN Summit) เท่านั้น เนื่องจากมติของที่ประชุมผู้น าถือ
เป็นเครื่องบ่งชี้เจตจ านงทางการเมืองที่สามารถอ้างอิงได้ต่อประเทศสมาชิก โดยไม่รวมตราสารที่ประกาศ
หรือรับรองโดยองค์กรอื่นๆ เช่นที่ประชุมรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ (AMM)
43

5.1.1 ข้อมูลตราสารทางการเมืองที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชน
จากการตรวจสอบข้อมูลตราสารสิทธิมนุษยชนอาเซียน โดยใช้ฐานข้อมูลการประชุมผู้น า

อาเซียน (ASEAN Summit) ในแต่ละปีซึ่งแสดงถึงมติของที่ประชุมผู้น าในการประชุม ผู้วิจัยได้รวมรวมและ
จัดท ารายละเอียดในตารางที่ 1-3 โดยในตารางที่ 1 เป็นข้อมูลหลักที่แสดงรายชื่อปฏิญญาอาเซียนที่
เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชนตามปีที่มีการรับรอง ตารางที่ 2 แสดงรายชื่อปฏิญญาอาเซียนที่เกี่ยวข้องกับสิทธิ
มนุษยชนโดยแยกประเภทตามตราสารสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ 9 ฉบับ (ซึ่งจะกล่าวถึงในรายละเอียด
ต่อไปในหัวข้อ 5.3) ซึ่งการแยกตราสารอาเซียนตามประเภทของตราสารระหว่างประเทศก็เพื่อแสดงให้เห็น

ถึงพัฒนาการหรือการขาดพัฒนาการในแต่ละประเด็นหลักของตราสารระหว่างประเทศดังกล่าว และใน
ตารางที่ 3 แสดงตราสารเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนในประเด็นอื่นๆ จากข้อมูลในตารางทั้งสามแสดงให้เห็นว่า
44
1. การพัฒนาตราสารที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชนของอาเซียนหลายฉบับเกิดขึ้นก่อนที่

จะมีการตรากฎบัตรอาเซียนในปี พ.ศ. 2550 (มีผลใช้บังคับในปี พ.ศ. 2551) ซึ่งมีนัยที่ส าคัญสามประการ

43 ตราสารทางการเมืองในรูปแบบปฏิญญาที่ออกโดยองค์กรอื่นที่มิใช่ที่ประชุมสุดยอดผู้น าอาเซียน โดยเฉพาะที่ประชุม
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศหลายกรณีมีผลเป็นการสร้างกลไกและมาตรฐานที่น าไปสู่การพัฒนาสิทธิมนุษยชน
ด้านต่างๆ ในอาเซียนได้เช่นกัน เช่น ปฏิญญาว่าด้วยความก้าวหน้าของสตรีในภูมิภาคอาเซียน (Declaration of the
Advancement of Women in the ASEAN Region) ซึ่งได้รับการรับรองในปี 1988
44 การแบ่งแยกตามรายงานนี้เป็นการจัดท าของผู้วิจัยเอง เพื่อให้สอดคล้องกับการวิเคราะห์เกี่ยวกับการพัฒนาตราสาร

สิทธิมนุษยชนในแต่ละด้าน แต่โดยที่การนิยามหรือจัดประเภทสิทธิมนุษยชนแต่ละประเด็นมีความเชื่อมโยงและเกี่ยว
เนื่องกัน (Interconnectedness) ดังนั้นแม้จะได้แบ่งแยกตราสารออกเป็นสองกลุ่มโดยในกลุ่มที่สองตั้งชื่อว่าเป็นกลุ่มสิทธิ
มนุษยชนในด้านอื่นๆ ก็ตาม แต่ก็อาจพิจารณาได้ว่า สามารถจัดประเภทตราสารในกลุ่มที่สองนี้อยู่ในหลายประเด็นของ
กลุ่มที่หนึ่งได้เช่นกัน เช่น ตราสารในประเด็นเอดส์/HIV ก็อาจถือเป็นส่วนหนึ่งของสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง หรือ
สิทธิทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมได้เช่นกัน เนื่องจากมีสาระเป็นเรื่องการไม่เลือกปฏิบัติ (Non-discrimination) และ
การไม่ตีตรา (Non-stigmatization) นอกจากนั้น ในการพัฒนาตราสารสิทธิมนุษยชนของอาเซียน มิได้ด าเนินการจาก
มุมมองของประเด็นที่ปรากฏในตราสารสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศแต่อย่างใด หากแต่พิจารณาจากความจ าเป็นของแต่
ละประเด็นจากมุมมองร่วมกันและฉันทามติของประเทศสมาชิก

National Human Rights Commission of Thailand 38