Page 32 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

รายงานการศึกษาวิจัย
โครงการการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

โครงสร้างของประชาคมอาเซียนที่ประกอบด้วยประชาคมย่อยจ านวน 3 ประชาคมคือ APSC
AEC และ ASCC เกิดขึ้นเป็นครั้งแรกจากปฏิญญาที่เรียกชื่อกันว่า Bali Concord II ซึ่งที่ประชุมสุดยอดผู้น า
อาเซียนได้รับรองในการประชุมครั้งที่ 9 ที่เกาะบาหลี อินโดนีเซีย โดยได้ตกลงให้มีการรวมตัวทางเศรษฐกิจ

ระหว่างประเทศสมาชิกอาเซียนในปี พ.ศ. 2563 ซึ่งเป้าหมายดังกล่าวได้ถูกร่นก าหนดการให้เร็วขึ้นเป็นปี
พ.ศ. 2558 ในการประชุมสุดยอดครั้งที่ 13 ที่ประเทศสิงคโปร์เมื่อปี พ.ศ. 2550 และได้มีการรับรอง
โครงสร้าง 3 ประชาคมดังกล่าวในกฎบัตรอาเซียนซึ่งมีการรับรองในการประชุมดังกล่าวด้วย ทั้งนี้ อาเซียน
มักถูกน าไปเปรียบเทียบกับสหภาพยุโรป (European Union) โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีการเข้าสู่ประชาคม

อย่างเป็นทางการในปลายปี พ.ศ. 2558 และอาเซียนมีสถานะเป็นนิติบุคคลแยกต่างหากจากประเทศ
สมาชิก อย่างไรก็ตามข้อแตกต่างที่ส าคัญขององค์กรทั้งสองคือ อาเซียนยังมีสถานะเป็นองค์กรระหว่าง
รัฐบาล (Intergovernmental) ที่อ านาจการตัดสินใจยังคงอยู่กับประเทศสมาชิก โดยอาเซียนท าหน้าที่ใน

การประสานงานเป็นหลัก ส่วนสหภาพยุโรปมีลักษณะเป็นองค์กรเหนือรัฐ (Supranational) ที่มีอ านาจ
หน้าที่ตามกฎหมายในหลายประเด็นเช่นการบังคับใช้และก ากับการด าเนินการตามพันธกรณีที่ก าหนดใน
สนธิสัญญาจัดตั้งสหภาพและการด าเนินนโยบายการต่างประเทศ เป็นต้น

ส านักเลขาธิการอาเซียนท าหน้าที่เป็นศูนย์ประสานงานหลักของอาเซียน มีที่ตั้งที่กรุงจาการ์ต้า

ประเทศอินโดนีเซีย โดยมีผู้บริหารสูงสุดคือ เลขาธิการอาเซียน ซึ่งได้รับการแต่งตั้งโดยที่ประชุมสุดยอดผู้น า
อาเซียนจากบุคคลผู้มีสัญชาติของประเทศสมาชิกอาเซียนโดยการคัดเลือกจากประเทศสมาชิกอาเซียน
เรียงล าดับตามตัวอักษร มีวาระการด ารงต าแหน่งห้าปี และไม่สามารถด ารงต าแหน่งเกินกว่าหนึ่งวาระ

ในปัจจุบันเลขาธิการอาเซียนคือ นาย เลอ เลือง มินห์ (Le Luong Minh) จากประเทศเวียดนามซึ่งด ารง
ต าแหน่งตั้งแต่ปี พ.ศ. 2556 ถึง พ.ศ. 2560

ตามรูปภาพที่ 2 โครงสร้างหรือผังองค์กรของอาเซียนก าหนดตามประชาคมหลักทั้งสามของ

อาเซียนกล่าวคือ ได้จัดตั้งส านักงาน (Department ซึ่งถ้าเทียบกับชื่อเรียกหน่วยงานในประเทศไทยจะเรียก
เป็น “กรม”) เพื่อรับผิดชอบการประสานงานของประชาคมการเมืองและความมั่นคง ประชาคมเศรษฐกิจ
และประชาคมสังคมและวัฒนธรรม พร้อมทั้งมีส านักงานแยกต่างหากเพื่อท าหน้าที่ในการอ านวยการภายใน
ส านักเลขาธิการ (Community and Corporate Affairs Department) โดยแต่ละ “ฝ่าย” จะมีผู้บริหาร

ต าแหน่งรองเลขาธิการอาเซียน (Deputy Secretary-General) เป็นผู้ก ากับดูแล การก าหนดโครงสร้าง
29
องค์กรและการจัดอัตราก าลังถือเป็นหนึ่งในประเด็นที่มีผลโดยตรงต่อประสิทธิภาพการท างานของกลไกสิทธิ
มนุษยชนอาเซียนซึ่งจะได้วิเคราะห์ในรายละเอียดต่อไปในบทที่ 6 ในที่นี้สมควรกล่าวว่า นับแต่มีการจัดตั้ง
AICHR ขึ้นในปี พ.ศ. 2552 จนถึงปี พ.ศ. 2558 ซึ่งเป็นช่วงที่มีการจัดท าวิสัยทัศน์อาเซียน 2025

ฝ่ายเลขานุการของ AICHR สังกัดฝ่ายอ านวยการ (ทั้งที่ AICHR มีหน้าที่ตามเอกสารก าหนดขอบเขตอ านาจ
หน้าที่ (TOR) ให้รายงานต่อที่ประชุมรัฐมนตรีว่าการต่างประเทศอาเซียน (AMM) ซึ่งเป็นองค์กรที่รับผิดชอบ
ประชาคมความมั่นคงและการเมือง และเมื่อมีการก าหนดวิสัยทัศน์อาเซียน 2025 ได้มีการปรับสังกัดของ

ฝ่ายเลขานุการ AICHR มาขึ้นกับฝ่ายการเมืองและความมั่นคงโดยมีแผนก “สิทธิมนุษยชน” ขึ้นเป็นการ

29 รองเลขาธิการอาเซียนทั้ง 4 คนจะต้องเป็นผู้มีสัญชาติของประเทศสมาชิก โดยจะมีสัญชาติเดียวกับเลขาธิการไมได้ และ
จะมาจากประเทศเดียวกันไมได้ ดู http://www.asean.org/asean/asean-secretariat/deputy-secretaries-general-
of-asean/

National Human Rights Commission of Thailand 25