Page 43 - คู่มือประเมินความเสี่ยงด้านสิทธิมนุษยชนอย่างรอบด้าน และรายการตรวจสอบของภาคธุรกิจ

กรอบการท�า HRDD 7

ประเมินอย่างต่อเนื่อง แยกเป็นกระบวนการต่างหาก หรือบูรณาการกับกระบวนการอื่น?

ในเมื่อการประเมินความเสี่ยงจำาเป็นจะต้องทำาอย่างต่อเนื่อง บริษัทของคุณจึงต้องประเมินผลกระทบ บริษัทอาจออกแบบกระบวนการประเมินผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนแยกออกมาต่างหาก หรือจะบูรณาการ
ที่อาจเกิดขึ้นในช่วงเวลาสำาคัญๆ ระหว่างและภายในวัฏจักรโครงการ (Project Cycle) เช่นเวลาต่อไปนี้ ประเด็นสิทธิมนุษยชนเข้าไปในกระบวนการประเมินที่มีอยู่เดิมก็ได้ บริษัทของคุณอาจมีกระบวนการประเมินที่เป็น
ทางการอยู่แล้ว ในการประเมินผลกระทบต่อสังคม สิ่งแวดล้อม หรือสุขภาพ (SIA / EIA / EHIA) ซึ่งกระบวนการเหล่านี้

อาจเป็นจุดที่เหมาะสมในการบูรณาการประเด็นสิทธิมนุษยชน
• จุดเริ่มต้นการดำาเนินกิจกรรมใหม่ เช่น สร้างโรงแรม ขยายโรงแรม
• จุดเริ่มต้นของความสัมพันธ์ทางธุรกิจใหม่ๆ เช่น คู่ค้าหลักรายใหม่

• การตัดสินใจทางธุรกิจหรือการเปลี่ยนแปลงครั้งสำาคัญในการปฏิบัติการ เช่น เปลี่ยนพื้นที่ก่อสร้างโครงการ • ในแง่หนึ่ง ความเสี่ยงด้านสิทธิมนุษยชนหลายข้อมีรากอยู่ในผลกระทบต่อสังคม สิ่งแวดล้อม และสุขภาพ
• การเปลี่ยนแปลงในสภาพแวดล้อมของการดำาเนินธุรกิจ เช่น ความขัดแย้งทางสังคมเพิ่มสูงขึ้น ทำาให้ยากที่จะแยกแยะอย่างชัดเจน
ความไม่ไว้วางใจของชุมชนท้องถิ่นเพิ่มขึ้น ความล้มเหลวของภาครัฐ ฯลฯ • แต่ในอีกแง่หนึ่ง บริษัทควรตัดสินได้เมื่อใดที่ประเด็นสังคมหรือสิ่งแวดล้อมเริ่มมีนัยต่อสิทธิมนุษยชน
ยกตัวอย่างเช่น เมื่อผลกระทบต่อแหล่งน้ำาสะสมไปเรื่อยๆ จนเริ่มส่งผลกีดกันสิทธิในการเข้าถึง
น้ำาดื่มที่สะอาด เป็นต้น
• กระบวนการ SIA / EIA / EHIA ตามกฎหมายสิ่งแวดล้อมของไทยนั้นเป็นกระบวนการแบบ

มองไปข้างหน้า (Forward-looking) “ครั้งเดียวจบ” ซึ่งบริษัทต้องทำาเป็นส่วนหนึ่งของการขอใบอนุญาตประกอบกิจการ หรือการพัฒนา
โครงการใหม่ ในขณะที่กระบวนการประเมินด้านสิทธิมนุษยชนจะต้องดำาเนินอย่างต่อเนื่อง
จุดเน้นของกระบวนการประเมินความเสี่ยงจะต้องมองไปข้างหน้า นั่นคือ ระบุผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนที่มี ตลอดชั่วอายุขัยของโครงการ

แนวโน้มว่าจะเกิด ผลกระทบที่เกิดขึ้นแล้วในอดีตและปัจจุบันเป็นตัวชี้วัดความเสี่ยงในอนาคตได้ดี (และบริษัทต้อง • ในบริษัทควรมีใครสักคนที่สามารถมองเห็น “ภาพรวม” ของความเสี่ยงด้านสิทธิมนุษยชนของบริษัท
เยียวยา) แต่ก็มิใช่ตัวชี้วัดเพียงแหล่งเดียวที่คุณใช้ได้ กระบวนการประเมินความเสี่ยงจะต้องทบทวนตัวชี้วัดอื่นๆ อีกมาก ไม่ว่าจะเป็นความเสี่ยงที่มองเห็นผ่านกระบวนการประเมินปัจจุบัน หรือไม่ใช่ก็ตาม
ตลอด “ไม้บรรทัด” ที่เรียกว่าสิทธิมนุษยชน ตัวอย่างตัวชี้วัด ได้แก่

ใช้ข้อมูลจากกระบวนการอื่น
• ประสบการณ์ของบริษัทอื่นที่ประกอบธุรกิจเดียวกันหรือคล้ายคลึงกัน
• ภาวะไร้เสถียรภาพทางการเมือง หรือความขัดแย้งในสังคม บริษัทของคุณอาจเคยประเมินความเสี่ยงรูปแบบต่างๆ มาอย่างยาวนานในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการอื่นๆ
• ประเด็นที่องค์กรภาคประชาสังคม หรือองค์กรพัฒนาเอกชน (NGO) หยิบยก ในวัฏจักรธุรกิจ กระบวนการเหล่านี้สามารถให้ข้อมูลเกี่ยวกับความเสี่ยงด้านสิทธิมนุษยชนได้ ยกตัวอย่างเช่น
ว่าเป็นประเด็นน่ากังวล

• ธรรมเนียมและทัศนคติในสังคม
• พฤติกรรมและทัศนคติของพนักงานองค์กร • ขั้นตอนชุมชนสัมพันธ์
• ขั้นตอนการจัดการด้านสุขภาพ

• การประเมินความเสี่ยงทางการเมือง ความมั่นคง และความขัดแย้ง
• กระบวนการสานเสวนา (กับภาคประชาสังคม)
• กระบวนการตรวจสอบรอบด้านในแง่ความเสี่ยงทางกฎหมาย (Legal Due Diligence)
• รายงานการสำารวจความคิดเห็นของพนักงาน
• รายงานการตรวจสอบจากผู้ตรวจสอบภายนอก และข้อมูลจากกลไกการรับเรื่องร้องเรียน

• กลไกตรวจสอบภายใน
• รายงานการศึกษาความเป็นไปได้ (Feasibility Study) สำาหรับการพัฒนาโครงการใหม่

42 43