Page 72 - รายงานการศึกษาวิจัย มาตรฐานสากลในการดำเนินธุรกิจเพื่อการเคารพสิทธิมนุษยชน

สิ่งแวดล้อม ในภาพรวมปัญหาของการละเมิดสิทธิด้านสิ่งแวดล้อมและชุมชนจาก
และชุมชน
ภาคธุรกิจ เกิดขึ้นจากกรณีของการดำาเนินโครงการขนาดใหญ่ที่มีผลต่อ

สิ่งแวดล้อมและสุขภาพ ตัวอย่างเช่น โครงการขุดเจาะก๊าซปิโตรเลียม
การขุดเจาะเหมืองแร่ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคใต้ ซึ่งชุมชนที่ได้รับ

ผลกระทบต้องเป็นฝ่ายพิสูจน์ว่าได้รับผลกระทบจากการดำาเนินงานของบริษัท

นอกจากนี้ บริษัทมักอ้างว่าตนได้ปฏิบัติตามขั้นตอนทางกฎหมายแล้ว ขณะที่ชุมชนเห็นว่า
บริษัทไม่ได้ปฏิบัติตามเจตนารมณ์ของกฎหมาย ตัวอย่างเช่น หลายบริษัทอ้างว่ามีกระบวนการรับฟัง

ความคิดเห็นจากชุมชน แต่ดัดแปลงรูปแบบให้เป็นการประชาสัมพันธ์โครงการ มากกว่าการให้ข้อมูล
อย่างตรงไปตรงมาและรับฟังว่าชาวบ้านมีความคิดเห็นต่อโครงการอย่างไร เช่น มีการแจกสิ่งของ

อาหาร แล้วรวบรวมลายมือชื่อจากประชาชน แล้วอ้างว่าเป็นประชาพิจารณ์ ซึ่งกระบวนการเช่นนี้
ไม่เป็นไปตามกฎหมายสิ่งแวดล้อม

กลไกการเปิดเผยข้อมูลข่าวสารของบริษัทเป็นอีกประเด็นหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับการละเมิดสิทธิชุมชน
เนื่องจากชุมชนต้องการตรวจสอบข้อมูล แม้จะเป็นการขอข้อมูลจากภาครัฐ แต่มีข้อยกเว้นทางกฎหมาย

ที่เอกชนสามารถระบุมิให้เปิดเผยได้ อีกทั้งภาคเอกชนยังใช้การอุทธรณ์ต่อศาลและกลไกศาลฟ้อง
คณะกรรมการข้อมูลข่าวสารเพื่อไม่ให้เปิดเผยข้อมูล ทำาให้ตรวจสอบได้ยาก ซึ่งส่งผลให้มีการขอ

คุ้มครองเอกสารชั่วคราวจนกระทั่งไม่มีการเปิดเผยข้อมูลและไม่ทันท่วงที เช่น สัญญาซื้อขายโรงไฟฟ้า
แม้จะมีการสร้างโรงไฟฟ้าจนเสร็จและเริ่มขายไฟฟ้าแล้ว แต่ก็ยังไม่สามารถเปิดข้อมูลได้ นอกจากนี้

ในการดำาเนินการทางกฎหมายของทนายความ กลับปรากฏว่า การขอข้อมูลของทนายความ
้
เป็นเรื่องยาก สะท้อนให้เห็นถึงความเหลื่อมลำาในการเข้าถึงข้อมูลระหว่างรัฐและเอกชน กับประชาชน
ในกรณีของมลพิษจากโรงงานอุตสาหกรรม ประชาชนทั่วไปไม่มีเครื่องมือตรวจสอบว่าตนเอง
ได้รับสารพิษเกินค่ามาตรฐานต่างๆ หรือไม่ โรงงานมิได้รายงานผลการตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อม

ต่อสาธารณะ หรือการปฏิบัติตามมาตรการที่ระบุไว้ในรายงานอีไอเอ (EIA : Environmental Impact
Assessment หรือรายงานการประเมินผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม)

กระบวนการจัดทำารายงานประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมที่ไม่เป็นไปตามเจตนารมณ์ เนื่องจาก
กลายเป็นกลไกที่นำาไปสู่การละเมิดสิทธิมนุษยชน ซึ่งบริษัทอ้างว่าได้ทำาตามขั้นตอนทางกฎหมาย 71 71

คือ จัดทำารายงานแล้ว แต่ไม่มีการตรวจสอบวิธีการประเมินเหล่านี้ สำาหรับการมีส่วนร่วมกับชุมชน
หากกฎหมายมิได้ระบุว่าให้มีขั้นตอนการมีส่วนร่วมกับชุมชน ธุรกิจมักจะไม่ดำาเนินการ รวมทั้งมักจะใช้

การติดต่อผ่านเครือข่ายของเจ้าหน้าที่รัฐในพื้นที่ แต่ไม่ได้ลงมาถึงชุมชน ไม่มีการให้ข้อมูลและรับฟัง
ความเห็น หลายโครงการมีลักษณะที่ใช้โอกาสการประชุมแทรกประเด็นเข้าไป เพราะรู้ว่าชาวบ้านจะไป

ประชุม เช่น เพื่อรับเบี้ยผู้สูงอายุ จากนั้นนำาเอาประเด็นของตนเองแทรกเข้าไป แล้วก็อ้างว่ามีการทำา
ประชาคมแล้ว ขณะเดียวกันธุรกิจมักใช้การติดต่อกับเจ้าหน้าที่รัฐในระดับต่างๆ โดยใช้โครงการด้าน

ความรับผิดชอบต่อสังคม (CSR) ดึงหน่วยงานต่างๆ ในท้องถิ่นเข้ามา เพื่อให้ข้าราชการในพื้นที่
เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์จากบริษัท

รายงานการศึกษาวิจัยมาตรฐานสากลในการดำาเนินธุรกิจเพื่อการคารพสิทธิมนุษยชนาเนินธุรกิจเพื่อการคารพสิทธิมนุษยชน
รายงานการศึกษาวิจัยมาตรฐานสากลในการดำ

59-09-116 001-128 vijai lem4 i_coated.indd 71 9/24/16 1:50 PM