Page 52 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

รายงานการศึกษาวิจัย
โครงการการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

อาเซียนรวมตลอดถึงทุกหน่วยงานของอาเซียนต่างใช้เอกสารนี้เป็นเอกสารอ้างอิงในการด าเนินการเกี่ยวกับ
สิทธิมนุษยชน โดยนับตั้งแต่มีการรับรอง AHRD ในปี พ.ศ. 2555 ได้มีการอ้างถึงตราสารดังกล่าวในการ
จัดท าตราสารสิทธิมนุษยชนทางกฎหมายฉบับแรกคือ อนุสัญญาอาเซียนว่าด้วยการต่อต้านการค้ามนุษย์

โดยเฉพาะสตรีและเด็ก และจากบทวิเคราะห์ในหัวข้อที่ 5.1.1 ข้างต้น การพัฒนาตราสารที่เกี่ยวข้องกับ
สิทธิมนุษยชนในช่วงเวลาก่อนที่จะมีกฎบัตรอาเซียนจะมีผลบังคับใช้ (ปี พ.ศ. 2551) เป็นการด าเนินการ
ตามความเหมาะสมหรือจ าเป็นในรายกรณีโดยพิจารณาจากประเด็นด้านความมั่นคงหรือเศรษฐกิจและ
สังคมเป็นหลัก โดยอาจมิได้ตั้งอยู่บนหลักการสิทธิมนุษยชน (Human rights-based approach)

ที่พิจารณาประเด็นปัญหาจากมุมมองของผู้ทรงสิทธิ (Rights holders) และรัฐหรือผู้มีหน้าที่ (Duty
bearers) ในการคุ้มครอง เคารพ และด าเนินการตามสิทธิของประชาชน การที่อาเซียนรับรองปฏิญญาสิทธิ
มนุษยชนท าให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในเชิงโครงสร้างเนื่องจากจะเป็นหลักการที่ท าให้การด าเนินนโยบาย

หรือพัฒนาตราสารที่เกี่ยวข้องกับประเด็นสิทธิมนุษยชนต้องพิจารณาความสอดคล้องกับหลักการ
สิทธิมนุษยชนข้างต้นด้วย

5.2 ตราสารทางกฎหมาย

จากการตรวจสอบข้อมูลและข้อเท็จจริงปรากฏว่า ตราสารทางกฎหมายด้านสิทธิมนุษยชนของ
อาเซียนมีจ านวนน้อยกว่าตราสารทางการเมืองซึ่งได้รวบรวมและวิเคราะห์ไว้ในหัวข้อก่อนหน้านี้อย่างมาก
โดยมีเกณฑ์ในการแยกประเภทตราสารที่ก่อให้เกิดพันธกรณีทางกฎหมายสองประการ คือ ประการแรก

ตราสารประเภทนี้ถือเป็น “สนธิสัญญา” ประเภทหนึ่งจึงอยู่ภายใต้บังคับกฎเกณฑ์ของอนุสัญญาเวียนนาว่า
ด้วยกฎหมายสนธิสัญญา (Vienna Convention on the Law of Treaties) โดยอาจเรียกชื่อได้อย่าง
หลากหลาย เช่น อนุสัญญา (Convention) พิธีสาร (Protocol) ข้อตกลง (Agreement) กติกา (Covenant)
ค าประกาศหรือปฏิญญา (Declaration) กฎบัตร (Charter) เป็นต้น หลักเกณฑ์ส าคัญในการพิจารณาอยู่ที่

เจตนาของคู่สัญญา และ ประการที่สอง เป็นตราสารทางกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับประเด็นสิทธิมนุษยชน ซึ่ง
47
เป็นเกณฑ์เดียวกับที่ใช้พิจารณาตราสารทางการเมืองในหัวข้อ 5.1

5.2.1 อนุสัญญาสิทธิมนุษยชนในภูมิภาคอาเซียน

นอกจากตราสารหลักระหว่างประเทศด้านสิทธิมนุษยชนจ านวน 9 ฉบับที่ประเทศ
สมาชิกอาเซียนได้เลือกเข้าเป็นภาคี อาเซียนได้มีการพัฒนาตราสารด้านสิทธิมนุษยชนของภูมิภาคเพื่อสร้าง
มาตรฐานสิทธิมนุษยชนร่วมกันระหว่างประเทศสมาชิก โดยปัจจุบันอาเซียนได้มีการพัฒนาและรับรอง

อนุสัญญาอาเซียนจ านวน 5 ฉบับดังปรากฏรายชื่อตามที่ได้รวบรวมไว้ในตารางที่ 4 หากจะชี้เฉพาะ

47 อนุสัญญาเวียนนาก าหนดให้ “สนธิสัญญา” หมายถึง สัญญาระหว่างประเทศที่เจรจาระหว่างรัฐเป็นลายลักษณ์อักษร

และอยู่ภายใต้บังคับกฎหมายระหว่างประเทศ ไม่ว่าจะอยู่ในตราสารฉบับเดียวหรือหลายฉบับ และไม่ว่าจะก าหนดชื่อ
ประการใด (ม. 2 ย่อหน้า 1(b)) ทั้งนี้คณะกรรมธิการกฎหมายระหว่างประเทศในการยกร่างนิยามค าว่า “สนธิสัญญา”
ก าหนดให้หมายถึง สัญญาระหว่างประเทศใดๆ ที่เป็นลายลักษณ์อักษร ไม่ว่าจะอยู่ในตราสารฉบับเดียวหรือหลายฉบับและ
ไม่ว่าจะก าหนดชื่อเฉพาะประการใด (สนธิสัญญา อนุสัญญา พิธีสาร กติกา กฎบัตร กฎ ข้อบัญญัติ ปฏิญญา ข้อตกลง การ
แลกเปลี่ยนสาสน์ ข้อมติการประชุม บันทึกข้อตกลง การตกลงชั่วคราว หรือชื่ออื่นใด) ซึ่งตกลงระหว่ารัฐสองรัฐ หรือผู้ทรง
สิทธิในกฎหมายระหว่างประเทศสองคนขึ้นไปและอยู่ภายใต้บังคับกฎหมายระหว่างประเทศ ดู Crawford, James,
BROWNLIE’S PRINCIPLES OF PUBLIC INTERNATIONAL LAW, (8th edn, 2012, Oxford) หน้า 369

National Human Rights Commission of Thailand 45