Page 90 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย
P. 90
73
4
5
การเลี้ยงผีขุนน้้า และการซ่อมฝาย รองเหมืองฝาย ขณะเดียวกัน ผลการด้าเนินงานของคนในชุมชนแม่
ทาเองที่มีความโดดเด่นในหลายมิติ เช่น ด้านการจัดการทรัพยากรดิน น้้า ป่าไม้ ด้านการเกษตร และ
ด้านวัฒนธรรม/ประเพณี เป็นต้น ส่งผลให้ ปัจจุบันชุมชนแม่ทาได้เปิดรับนักท่องเที่ยวหรือผู้สนใจ
สามารถเข้ามาศึกษาดูงานผ่านจุดเรียนรู้ต่าง ๆ ตามความต้องการ ส้าหรับการจัดการทรัพยากรน้้านั้น
สามารถเรียนรู้ในหัวข้อ “การจัดการทรัพยากร โดยชุมชน” ผ่านจุดเรียนรู้ ป่าแม่บอน ป่าห้วยน้้าขุ่น
และป่าห้วยขุมค้า โดยรายละเอียดของจุดเรียนรู้ดังกล่าว ประกอบด้วย การจัดการต่อสู้แย่งชิงทรัพยากร
การจัดการศึกษาเรียนรู้ป่าดั้งเดิม ป่าขุนน้้า ที่มีความอุดมสมบูรณ์ในแม่ทาเรียนรู้ป่าพิธีกรรมที่มีการ
บวชป่า เลี้ยงผีขุนน้้า การบริหารจัดการน้้า การแบ่งจัดพื้นที่ป่าชุมชน ป่าใช้สอย ป่าอนุรักษ์ และได้
ก้าหนด “ผู้รู้” ซึ่งเป็นผู้ให้ความรู้เกี่ยวกับการด้าเนินกิจกรรมดังกล่าว ได้แก่ นายอนันต์ ดวงแก้วเรือน
นายอินทร ปูเฟย นายสวัสดิ์ สุขจันทร์ และนายอุทัย ปวงอูป (องค์การบริหารส่วนต้าบลแม่ทา, 2563)
ผลที่ได้จากการปฏิบัติตามแนวปฏิบัติที่ดี การจัดการป่าที่ผ่านมาของชุมชนต้าบลแม่ทาท้า
ให้น้้าซึ่งเป็นปัจจัยส้าคัญในการท้าการเกษตรกลับมาอุดมสมบูรณ์ มีน้้าเพื่อการเกษตรเพียงพอ และมี
น้้าใช้จากระบบประปาภูเขาที่หล่อเลี้ยงชุมชนทุกหมู่บ้าน การท้าการเกษตรของชุมชนที่ได้มีการ
พัฒนาและปรับเปลี่ยนสู่วิถีเกษตรอินทรีย์นั้นนับเป็นการท้าการเกษตรที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและ
ช่วยสร้างความยั่งยืนให้กับการจัดการทรัพยากรของชุมชน อีกทั้งการจัดการทรัพยากรที่ขยายงานจาก
การจัดการป่าสู่การจัดการที่ดินได้ช่วยรับรองสิทธิของชุมชนในที่ท้ากินสร้างความมั่นคงในวิถีชีวิต
ท้าให้คนในชุมชนให้ความร่วมมือและปฏิบัติตามกฎระเบียบร่วมกันส่งผลให้องค์กรชุมชนมีความ
เข้มแข็ง กล่าวคือ
1) ผลเด่นชัดประการแรก คือ การฟื้นฟูของทรัพยากรป่าไม้และทรัพยากรน้้าที่เสื่อมโทรมลง
ในช่วงสัมปทานหรือการเกษตรที่มุ่งเน้นการปลูกพืชเชิงเดี่ยว จนปัจจุบันชุมชนสามารถเก็บหาและใช้
ประโยชน์ทรัพยากรจากป่าได้อย่างต่อเนื่องทั้งเพื่อบริโภคและเป็นรายได้
4 การเลี้ยงผีขุนน้้า มีขึ้นในช่วงเดือน 9 ออก 9 ค่้า และแรม 9 ค่้า ของทุกปี โดยจะด้าเนินการ ณ ขุนน้้า ห้วยต่าง ๆ ใน
แต่ละหมู่บ้านของต้าบลแม่ทาซึ่งเป็นการบูชาดวงวิญญาณที่ดูแลปกป้อง รักษาป่า สร้างความเชื่อให้คนในชุมชนใน
การรักษาป่าร่วมกัน ขอพรให้การปลูกข้าว และการท้าเกษตร ได้ผลผลิตดีมีน้้าใช้ ด้วยการน้าเครื่องไหว้ไปถวาย
พระสงฆ์ โดยประชาชนจะร่วมพิธีกรรมทางศาสนา รับประทานอาหารร่วมกันและช่วยกันท้าความสะอาดพื้นที่
สาธารณประโยชน์ (องค์การบริหารส่วนต้าบลแม่ทา, 2563)
5 การซ่อมฝาย รองเหมืองฝาย ท้าในช่วงเดือนพฤษภาคมของทุกปี จะด้าเนินการบริเวณล้าเหมือง ล้าห้วยแต่ละแห่ง
ตามหมู่บ้าน โดยก่อนด้าเนินการจะพิจารณาเพื่อก้าหนดหาวันที่เป็นมงคลด้วยความเชื่อว่าวันเสาร์เป็นวันที่เป็นมงคล
ท้าให้ฝายมีความแข็งแรงไม่เสียหาย ก่อนเริ่มการซ่อมฝาย รองเหมืองฝายต้องท้าพิธีเลี้ยงผีฝาย มีแก่เหมือง แก่ฝาย
เป็นผู้ประกอบพิธีด้วยการถวายเครื่องบูชา ประกอบด้วย กรวยดอกไม้ ธูป-เทียน เหล้าพื้นบ้าน ไก่หรือหมู หรือตาม
ข้อตกลงร่วมกันของฝายแต่ละพื้นที่ตั้ง (องค์การบริหารส่วนต้าบลแม่ทา, 2563)
