Page 11 - รายงานฉบับสมบูรณ์ ฉบับย่อ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะนโยบายหรือมาตรการเพื่อคุ้มครองและส่งเสริมสิทธิของผู้สูงอายุ: กรณีการเลือกปฏิบัติในผู้สูงอายุ

โครงการศึกษาวิจัยเพื่อจัดท าข้อเสนอแนะนโยบายหรือมาตรการเพื่อคุ้มครองและส่งเสริมสิทธิของผู้สูงอายุ :11
กรณีการเลือกปฏิบัติในผู้สูงอายุ | 3

1.1.2 การถูกเลือกปฏิบัติของผู้สูงอายุในประเทศไทย

ในการเปลี่ยนผ่านเข้าสู่สังคมสูงอายุของประเทศไทย ที่ส่งผลให้ประชากรสูงอายุมีจ านวนเพิ่มขึ้น
โครงสร้างครอบครัวและความสัมพันธ์ในครอบครัวเปลี่ยนไป รวมทั้งสภาพการณ์ทางเศรษฐกิจและสังคม และ
เทคโนโลยี เปลี่ยนไปในทิศทางที่ท าให้การด ารงชีวิตของผู้สูงอายุมีความซับซ้อนและต้องพึ่งพาสมาชิกใน
ครอบครัวหรือบุคคลอื่นมากขึ้น รวมทั้งสมาชิกในครอบครัวและบุคคลในสังคมรอบตัวของผู้สูงอายุก็ต้องมีการ
ปรับตัวในการให้การดูแล ภายใต้แนวโน้มที่จะมีชีวิตความเป็นอยู่ที่รีบด่วนและอิสระมากขึ้น ในบางกรณีบุตร

หลานอาจจะต้องออกจากงาน ขาดรายได้เพื่อมาดูแลบุพการี ท าให้เกิดความเครียดและอาจเกิดการเลือก
4
ปฏิบัติต่อผู้สูงอายุอย่างไม่เป็นธรรม (Unfair discrimination) ทั้งการเลือกปฏิบัติทางตรง (Direct
discrimination) ในลักษณะของการละเลย ทอดทิ้ง หรือท าร้ายได้ เนื่องจากเป็นผู้ที่มีอายุสูงขึ้น สมรรถนะทาง

ร่างกาย จิตใจ และการรับรู้ความทรงจ าลดลง และการเลือกปฏิบัติทางอ้อม (Indirect discrimination) จาก
ลักษณะในการจ้างงานที่มีการก าหนดอายุเกษียณที่อายุ 55 ปี หรือ 60 ปี ท าให้ผู้สูงอายุที่มีศักยภาพและความ
ต้องการท างาน ไม่สามารถท างานต่อได้ การเลือกปฏิบัติต่ออายุจึงได้กลายเป็นประเด็นส าคัญประเด็นหนึ่งที่
เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนของผู้สูงอายุในสังคมไทย ข้อมูลจากรายงานการวิจัยเรื่อง การเลือก
5
ปฏิบัติต่อคนพิการ เด็ก ผู้หญิง และผู้สูงอายุ ระบุว่า การรับรู้เรื่องการเลือกปฏิบัติต่อผู้สูงอายุยังเป็นอยู่อย่าง
จ ากัด เป็นที่เข้าใจในวงวิชาการหรือนักกฎหมายเท่านั้น ในขณะที่ประชาชนโดยทั่วไปยังคงมองการเลือกปฏิบัติ
ต่อผู้สูงอายุในชีวิตประจ าวันว่า เป็นเรื่องปกติและผู้สูงอายุเหล่านั้นไม่ได้ถูกละเมิดสิทธิใด ๆ แม้ปรากฏการณ์
การเลือกปฏิบัติต่อผู้สูงอายุในสังคมไทย โดยเฉพาะการเลือกปฏิบัติในชีวิตประจ าวันในระดับปัจเจกบุคคลยังไม่

ชัดเจน แต่ในระดับนโยบายจะเห็นได้ชัดเจนกว่าในการเลือกปฏิบัติต่อผู้สูงอายุในลักษณะของการใช้มาตรการ
เชิงบวก อาทิ ประเด็นการจัดสวัสดิการให้กับผู้สูงอายุ และการเลือกปฏิบัติในการบังคับใช้กฎหมายของ
เจ้าหน้าที่ ทั้งนี้ สาเหตุหลักที่น าไปสู่การเลือกปฏิบัติต่อผู้สูงอายุในสังคมไทย ได้แก่ (1) อคติทางอายุเชิงลบที่มี
ต่อผู้สูงอายุ (2) ผู้สูงอายุไม่รับรู้หรือไม่ตระหนักถึงสิทธิของตนเอง และ (3) ข้อจ ากัดด้านกฎหมายและการ
บังคับใช้กฎหมาย

หลักความเสมอภาคและไม่เลือกปฏิบัติเป็นหลักส าคัญของสิทธิมนุษยชน ซึ่งปรากฏให้เห็นจากตราสาร
ระหว่างประเทศหลายฉบับ เริ่มตั้งแต่ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน. ค.ศ. 1948. (Universal
Declaration of Human Rights หรือ UDHR) วางหลักเกี่ยวกับความเสมอภาคไว้ว่า “มนุษย์ทั้งหลายเกิดมามี

อิสระและเสมอภาคกันในศักดิ์ศรีและสิทธิ ต่างมีเหตุผลและมโนธรรม และควรปฏิบัติต่อกันด้วยเจตนารมณ์
แห่งภราดรภาพ” นอกจากนี้ยังวางหลักการห้ามเลือกปฏิบัติไว้ว่า “บุคคลทุกคนย่อมมีสิทธิและอิสรภาพบรรดา
ที่ก าหนดไว้ในปฏิญญานี้ โดยปราศจากความแตกต่างไม่ว่าชนิดใด ๆ …” ส าหรับกติการะหว่างประเทศว่าด้วย
สิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (International Covenant on Civil and Political Rights หรือ ICCPR)

4 From Anti-Discriminatory Practice, by Neil Thompson, 2006, NY: Palgrave Macmillan, in การเลือก
ปฏิบัติต่อคนพิการ เด็ก ผู้หญิง และผู้สูงอายุ (น. 19-20), โดย อนรรฆ พิทักษ์ธานิน และคณะ, 2556, กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัย
ระบบสาธารณสุข (สวรส.).
5 จัดท าโดยสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส) พฤศจิกายน 2556