Page 111 - รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (ฉบับสมบูรณ์)
P. 111
รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดท าข้อเสนอแนะ มาตรการ หรือแนวทางในการส่งเสริมและ
คุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
ซึ่งเป็นกฎหมายใหม่ ได้ริเริ่มการจัดตั้งป่าชุมชน ได้รวมเอาหลักการของ Elinor Ostrom บางประการมาใช้
เช่น การระบุขอบเขตการใช้ทรัพยากร การค านึงถึงศักยภาพของชุมชนให้สอดคล้องกับพื้นที่ เป็นต้น แสดงให้
เห็นถึงพัฒนาการของแนวคิดในกฎหมายการจัดการทรัพยากรของไทย ที่เคลื่อนไปในทิศทางที่ให้สิทธิแก่
ประชาชนมากขึ้น
อย่างไรก็ตาม เนื่องจากกฎหมายทุกฉบับที่กล่าวมาเป็นกฎหมายในล าดับพระราชบัญญัติที่ประกาศใช้
ได้ไม่นาน จึงยังไม่มีกฎหมายล าดับรองก าหนดเรื่องในรายละเอียด จากการสัมภาษณ์พบว่าหลายฝ่ายยังมีข้อ
กังวลอยู่ ซึ่งจะได้ศึกษาเพิ่มเติมและรวบรวมเป็นผลการวิเคราะห์สภาพปัญหา ในบทที่ 4 ต่อไป
2.4 สรุป
จากการรวบรวมบริบทของสิทธิมนุษยชนในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมนั้น ท าให้
เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิของปัจเจกบุคคล การรวมกลุ่มเป็นชุมชน และทรัพยากรธรรมชาติ ทั้งใน
บริบทระหว่างประเทศและประเทศไทย ว่าถึงแม้สิทธิชุมชนจะไม่ใช่สิทธิมนุษยชนเช่นเดียวกับสิทธิของ
ชนพื้นเมืองดั้งเดิม แต่ด้วยลักษณะของการอยู่ร่วมกันในพื้นที่หนึ่งซึ่งมีสิ่งแวดล้อมเดียวกันนั้น ท าให้มีหน้าที่
และความรับผิดชอบร่วมกัน รวมถึงมีสิทธิเชิงกระบวนการในการที่จะรับประกันสิทธิในสิ่งแวดล้อมของตนเอง
และชุมชน จึงสามารถที่จะมีส่วนร่วมในการจัดการร่วมกับรัฐ โดยเฉพาะในเรื่องที่ดินและป่าไม้
ในขณะที่การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมโดยรัฐเป็นศูนย์กลางไม่อาจบรรลุ
วัตถุประสงค์ได้ การศึกษาแนวคิดที่เกี่ยวข้องกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติที่ยั่งยืนนั้น ท าให้ทิศทางของ
การใช้สิทธิในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติเป็นรูปธรรมมากขึ้น รวมถึงการมีแนวทางในการออกแบบ
กฎหมายและนโยบายที่จะน าไปสู่การรองรับสิทธิและส่งเสริมจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน ตาม
เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของสหประชาชาติ
อย่างไรก็ตาม กฎหมายในล าดับพระราชบัญญัติของประเทศไทยยังมีปัญหาอยู่มาก เนื่องจากความ
ไม่สอดคล้องกับหลักการในรัฐธรรมนูญซึ่งเป็นกฎหมายในล าดับศักดิ์ที่สูงกว่า รวมถึงเรื่องความซับซ้อนของของ
ปัญหาและการบริหารจัดการที่ไม่เป็นเอกภาพของหน่วยงาน ขาดการบูรณาการข้อมูล การแก้ปัญหาที่ขาด
ความต่อเนื่อง ยิ่งไปกว่านั้น ยังก่อให้เกิดความขัดแย้งระหว่างเจ้าหน้าที่รัฐและประชาชนในพื้นที่ น าไปสู่การ
จัดการที่รุนแรงและละเมิดสิทธิประชาชน
ในบทต่อไปจะได้ท าการทบทวนสถานการณ์ในประเทศไทย จากกรณีศึกษาปัญหาในพื้นที่เพื่อสะท้อน
ให้เห็นปัญหาที่เกิดขึ้นและน ามาวิเคราะห์สภาพปัญหาต่อไป
2-92 สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย
