Page 18 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย

6

ต่อชุมชนเป็นผู้มีสิทธิที่จะเข้าไปจัดการทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม ภูมิปัญญา ขนบธรรมเนียม
จารีตประเพณีซึ่งมีความจ้าเป็นต่อการด้ารงชีวิต หรือกล่าวได้ว่า ชุมชนมีสิทธิเหนือ

ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ภูมิปัญญาท้องถิ่นและจารีตประเพณีนั้น

ในปัจจุบัน (พ.ศ. 2563) ที่ประเทศไทยอยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2560 พบว่า รัฐธรรมนูญฯ ฉบับดังกล่าวยังมีการรับรองสิทธิชุมชนซึ่งมีอยู่ในรัฐธรรมนูญ

ฯ ฉบับ พุทธศักราช 2550 ไว้เช่นเดิม และได้ขยายสิทธิของบุคคลและชุมชนเพิ่ม รวมถึงได้บัญญัติให้

หน่วยงานรัฐมีหน้าที่ที่เกี่ยวเนื่องกับสิทธิชุมชนอีกด้วย กล่าวคือ ได้ก้าหนดสิทธิและเสรีภาพของปวง
ชนชาวไทยตาม หมวด 3 โดยมาตราที่เกี่ยวข้อง เช่น มาตรา 41 42 และ 43 โดยเฉพาะมาตรา 43

บุคคลและชุมชนย่อมมีสิทธิ ประกอบด้วย 4 วรรค ดังนี้

1) อนุรักษ์ ฟื้นฟู หรือส่งเสริมภูมิปัญญา ศิลปะ วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม และจารีตประเพณี
อันดีงามทั้งของท้องถิ่นและของชาติ

2) จัดการ บ้ารุงรักษา และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และความ

หลากหลาย ทางชีวภาพอย่างสมดุลและยั่งยืนตามวิธีการที่กฎหมายบัญญัติ
3) เข้าชื่อกันเพื่อเสนอแนะต่อหน่วยงานของรัฐให้ด้าเนินการใดอันจะเป็นประโยชน์ต่อ

ประชาชน หรือชุมชน หรืองดเว้นการด้าเนินการใดอันจะกระทบต่อความเป็นอยู่อย่างสงบสุขของ

ประชาชนหรือชุมชน และได้รับแจ้งผลการพิจารณาโดยรวดเร็ว ทั้งนี้ หน่วยงานของรัฐต้องพิจารณา
ข้อเสนอแนะนั้นโดยให้ ประชาชนที่เกี่ยวข้องมีส่วนร่วมในการพิจารณาด้วยตามวิธีการที่กฎหมาย

บัญญัติ และ

4) จัดให้มีระบบสวัสดิการของชุมชน
อย่างไรก็ตาม รัฐธรรมนูญฯ ฉบับ พุทธศักราช 2560 ยังขาดความชัดเจนในการบัญญัติการ

รับรองสิทธิชุมชน เพื่อให้เกิดการบังคับใช้กฎหมายอย่างมีประสิทธิภาพ (ชาติชาย วิริยะเจริญกิจ และ

สุรัสวดี แสนสุข, 2560) เช่นเดียวกับที่ อรทัย อินต๊ะไชยวงค์ และบรรเจิด สิงห์คะเนติ (2562) กล่าวว่า
แม้สิทธิชุมชนจะมีการรับรองในรัฐธรรมนูญซึ่งเป็นกฎหมายสูงสุดอย่างต่อเนื่องแต่ในทางปฏิบัติและ

ข้อเท็จจริงที่ปรากฏนั้นพบว่า สิทธิชุมชนยังไม่สามารถยอมรับหรือตอบสนองจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

อย่างเพียงพอและปัญหาการละเมิดสิทธิชุมชนที่ยังเกิดขึ้นในสังคมไทยอย่างต่อเนื่อง จึงท้าให้สิทธิ
ชุมชนจัดการและการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมตามรัฐธรรมนูญไม่ได้

รับรองคุ้มครอง กล่าวคือยังไม่เกิดผลในทางปฏิบัติได้อย่างแท้จริง จึงท้าให้เกิดปัญหาการบังคับใช้และ

การตีความรับรองคุ้มครองสถานะของชุมชนและสถานะสิทธิชุมชน ในทางกฎหมาย ขอบเขตแห่งสิทธิ
ชุมชน การใช้สิทธิ การเข้าถึงสิทธิชุมชน การจัดการและใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ

สิ่งแวดล้อมที่ไม่ชัดเจน และปัญหาความขัดแย้งแนวคิดการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม