Page 112 - รายงานการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศไทยและรายงานผลการปฏิบัติงานประจำปี 2557

รายงานการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศไทย และรายงานผลการปฏิบัติงานประจำาปี ๒๕๕๗ 111

๒) สถานการณ์

๒.๑) สภาพปัญหาทั่วไป

จากการศึกษาข้อมูลสถานการณ์สิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่าในภาพรวมของ
ประเทศพบว่า ปัญหาเรื่องที่ดินและป่าที่พบตลอด ปี ๒๕๕๗ ที่ยังคงเป็นปัญหาที่มีมาอยู่ก่อนแล้ว
้
และยังไม่ได้รับการแก้ไข โดยมีปัญหาหลัก คือ ความเหลื่อมลำาในการถือครองที่ดิน ข้อมูลรายงาน
ภาวะสังคมในไตรมาส ๒ ปี ๒๕๕๗ ของสำานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่ง
้
ชาติ (สศช.) พบว่า ประเทศไทยมีความเหลื่อมลำาด้านการถือครองที่ดินสูงมาก โดยกลุ่มผู้ถือครองที่ดิน
ร้อยละ ๒๐ ที่ถือครองที่ดินมากที่สุด มีสัดส่วนพื้นที่ถือครองที่ดินสูงถึงร้อยละ ๗๙.๙ ของพื้นที่ทั้งหมด

ในขณะที่กลุ่มผู้ถือครองที่ดินร้อยละ ๒๐ ที่ถือครองที่ดินน้อยที่สุด มีสัดส่วนถือครองที่ดินเพียงร้อยละ ๐.๓
๕๐
เท่านั้น โดยรัฐยังไม่อาจกระจายการถือครองที่ดินและช่วยเหลือเกษตรกรให้มีสิทธิในที่ดินได้อย่าง
เท่าเทียม ทั่วถึง และเป็นธรรม การกระจุกตัวของการถือครองที่ดินอยู่กับคนบางกลุ่ม ในขณะที่คนส่วนใหญ่
โดยเฉพาะคนยากจนและเกษตรกรรายย่อย ไม่มีที่ดินถือครองหรือไม่มีโอกาสในการเข้าใช้ประโยชน์ในที่ดิน

ซึ่งเป็นทรัพยากรและเป็นฐานการผลิตที่สำาคัญของประเทศ มีการถือครองที่ดินไว้โดยมิได้ทำาประโยชน์ ไม่ได้
ทำาให้เกิดมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจ แต่เป็นการถือครองไว้เพื่อการเก็งกำาไร

นอกจากนี้ ยังพบปัญหาการใช้ระบบการผลิตแบบเกษตรพันธสัญญาที่ไม่ธรรมต่อ
เกษตรกรโดยเปิดโอกาสให้บริษัททางการเกษตรรายใหญ่สามารถครอบครองปัจจัยการผลิตทางการเกษตร

รวมทั้งการถือครองที่ดิน โดยที่ภาครัฐมิได้มีการสงวนอนุรักษ์ปัจจัยการผลิตเหล่านั้นให้เกษตรกร เกิดการ
ผูกขาดข้อมูลความรู้ ปัจจัยการผลิต จนเกิดความไม่เป็นธรรมของระบบเกษตรพันธสัญญา โดยกลไกรัฐ

ไม่สามารถแก้ไข ช่วยเหลือเกษตรกรได้ ส่งผลทำาให้เกษตรกรไม่มีที่ดินทำากินและกลายเป็นผู้ใช้แรงงาน
รับจ้างในที่ดินของตนเองในที่สุด ๕๑

ปัญหาอีกประการหนึ่ง คือ เรื่องการกำาหนดแนวเขตที่ดินของรัฐที่ยังไม่ชัดเจนจน
เป็นเหตุให้เกิดข้อพิพาท เนื่องจากกฎหมายหลายฉบับที่เกี่ยวข้องกับการกำาหนดเขตการใช้ที่ดิน รวมทั้ง

มติคณะรัฐมนตรี ขั้นตอน และวิธีการที่แตกต่างกัน ส่งผลให้มีการประกาศแนวเขตที่ดินจำานวนมาก
ทับซ้อนกัน ประกอบกับแผนที่แนบท้ายประกาศใช้มาตราส่วนที่แตกต่างกัน มีการสำารวจรังวัดเพียง

บางส่วน ส่งผลให้มีข้อพิพาทเรื่องแนวเขตที่ดินมาโดยตลอด กลายเป็นปัญหาในทางปฏิบัติทั้งระหว่าง
๕๒
หน่วยงานของภาครัฐ ภาครัฐกับเอกชน และระหว่างเอกชนด้วยกัน ในช่วงปี ๒๕๕๗ กสม. ได้รับ

้
๕๐ กรุงเทพธุรกิจออนไลน์. (๒๕๕๘). ชี้อัตรา’ถือครองที่ดิน’ของคนไทยเหลื่อมลำามากสุด. ดูรายละเอียดเพิ่มเติม <www.bangkok-
biznews.com/news/detail/600870> เข้าดูเมื่อวันที่ ๑๐ เมษายน ๒๕๕๘
๕๑ สถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา. (๒๕๕๗). ปฏิรูประบบเกษตรกรรม ข้อเสนอจากคณะทำางานวิชาการเวทีภาคีพัฒนาประเทศไทย.
กรุงเทพฯ: โครงการเวทีภาคีพัฒนาประเทศไทย Thailand Development Forum (TD Forum) สถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา.
๕๒ นายสถิตย์พงษ์ สุดชูเกียรติ. (๒๕๕๘). รายงานผลการศึกษาวิจัย เรื่อง แนวทางการมีส่วนร่วมของประชาชนในการกำาหนดแนวเขต
ที่ดินของรัฐ. กรุงเทพฯ: สำานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ