Page 106 - รายงานการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศไทยและรายงานผลการปฏิบัติงานประจำปี 2557
P. 106
รายงานการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศไทย และรายงานผลการปฏิบัติงานประจำาปี ๒๕๕๗ 105
๓) การประเมินสถานการณ์
ในส่วนของเรื่องสิทธิชุมชนกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ตลอดจน
การพัฒนาอุตสาหกรรมและโครงการขนาดใหญ่ มักพบว่า การดำาเนินโครงการของทั้งรัฐและเอกชนมิได้
เคารพสิทธิของชุมชนที่ได้รับการประกันตามรัฐธรรมนูญ ชุมชนไม่สามารถเข้าถึงและรับทราบข้อมูล
ข่าวสารที่เกี่ยวข้อง ไม่เปิดโอกาสให้ชุมชนมีส่วนร่วมในกระบวนการ หรือแม้ว่าจะได้รับข้อมูล แต่ก็ไม่
ครอบคลุมสาระสำาคัญอย่างครบถ้วน เพียงพอ เข้าใจได้ ซึ่งจะทำาให้สามารถตัดสินใจและมีส่วนร่วมได้
อย่างมีความหมาย หลายโครงการมิได้มีการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อมตรงตาม
เจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญ กระบวนการประเมินขาดความเป็นอิสระ และไม่ครบถ้วนเพียงพอตาม
หลักวิชาการ นอกจากนี้ ยังมีบางกรณีที่พบว่า เจ้าหน้าที่ของรัฐได้สนับสนุนการดำาเนินโครงการที่ส่ง
ผลกระทบต่อชุมชน แม้ว่าโครงการเหล่านั้นอาจได้รับอนุญาตให้ดำาเนินการได้ถูกต้องตามกฎหมาย
อนึ่ง มีข้อสังเกตว่า โครงการขนาดใหญ่หลายแห่งในพื้นที่เดียวกันหรือใกล้เคียงกัน เช่น
ในพื้นที่จังหวัดภาคใต้ สมควรมีการประเมินผลกระทบด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อมร่วมกันมากกว่า
การดำาเนินการแบบแยกส่วน เพื่อให้ทราบถึงผลกระทบที่แท้จริงโดยรวมต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ
ของประชาชนในพื้นที่ หากมีการดำาเนินโครงการเหล่านั้นครบถ้วนทั้งหมด รวมถึงควรมีการประเมิน
๔๘
สิ่งแวดล้อมระดับยุทธศาสตร์ (Strategic Environmental Assessment) ของพื้นที่ โดยเฉพาะ
ในพื้นที่ภาคใต้ ซึ่งมีศักยภาพสูงทั้งด้านการท่องเที่ยว และทรัพยากรทางทะเล
ในหลายกรณีที่มีความจำาเป็นเร่งด่วนในการแก้ไขปัญหา หรือยุติความเสียหายต่อสภาพ
แวดล้อมและสุขภาพของประชาชน พบว่า หน่วยงานของรัฐไม่สามารถเข้ามาดำาเนินการตามอำานาจ
หน้าที่ได้อย่างทันท่วงที โดยมักจะมีข้อจำากัดจากระบบการดำาเนินงานตามลำาดับชั้น รวมถึงมีการจัดการ
งบประมาณและบุคลากรที่ไม่เพียงพอ ยังขาดการวางแผน ซักซ้อม และการรับมือสถานการณ์ภัยพิบัติ
หรืออุบัติเหตุล่วงหน้า
ปัญหาสำาคัญประการหนึ่งในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พบว่า มีการ
กระจุกตัว หรือรวมศูนย์อำานาจการตัดสินใจไว้ที่หน่วยราชการส่วนกลาง ไม่ว่าจะเป็นการจัดการ
ทรัพยากรป่าไม้ ที่ดิน แร่ และทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง รัฐจึงควรกระจายอำานาจการจัดการ
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ให้กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) และชุมชนได้มีส่วนร่วม
ในการตัดสินใจอย่างเป็นรูปธรรม
๔๘ หมายถึง กระบวนการวิเคราะห์เชิงระบบเพื่อการประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมที่อาจเกิดขึ้นจากการดำาเนินระดับนโยบาย
แผนงาน และโครงการ (Policy, Plan and Programme: PPP) โดยมีจุดมุ่งหมาย เพื่อทำาให้ความยั่งยืนในทางสิ่งแวดล้อม
(Dalal-Clayton and Sadler 2005) การดำาเนินการ SEA ต้องทำาตั้งแต่ก่อนการทำานโยบาย แผนงาน และโครงการ โดยมี
กระบวนการของการประเมินผลกระทบทั้งในแง่บวกและแง่ลบที่อาจเกิดขึ้นต่อสิ่งแวดล้อม สังคม เศรษฐกิจ ตลอดจนการทำา
ข้อเสนอทางเลือกต่าง ๆ รวมถึงทางเลือกของการไม่มีนโยบาย แผนงาน และโครงการ (No Action Alternative) การมีส่วนร่วม
ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (Stakeholders) ในขั้นตอนต่าง ๆ จึงมีความสำาคัญอย่างมากในกระบวนการ SEA ผลของการประเมิน
ควรต้องนำามาใช้ประกอบการตัดสินใจของผู้มีอำานาจหน้าที่ ดูรายละเอียดเพิ่มเติมจาก <www.etm.sc.mahidol.ac.th/a14.
shtml> เข้าดูเมื่อวันที่ ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๕๘
