Page 64 - การรวบรวมและวิเคราะห์เปรียบเทียบรายงานตรวจสอบการละเมิดสิทธิมนุษยชนของอนุกรรมการสิทธิในทรัพยากรน้ำ ชายฝั่ง แร่และสิ่งแวดล้อม ในอนุคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (พ.ศ.2544-2550)

3.4 การละเมิดสิทธิและความเดือดร้อน มาตรการการแก้ไขปัญหา และผลการคุ้มครอง

สิทธิตามรายงานการตรวจสอบ
จากการประมวลรายงานการตรวจสอบการละเมิดสิทธิในประเด็นฐานทรัพยากรจะปรากฏในเรื่อง
ผลกระทบต่อคุณภาพสิ่งแวดล้อมในที่อยู่อาศัย ที่ท ากิน ภาวะมลพิษ การแย่งชิงและการลดลงของทรัพยากร ความ

ขัดแย้งในเรื่องการอพยพชุมชนจากที่ตั้งโครงการ ซึ่งเกี่ยวพันถึงเรื่อง ค่าชดเชย การใช้ที่ดิน และข้อพิพาทในเรื่อง
ที่ดิน
ั
รายงานการตรวจสอบของคณะอนุกรรมการ ปรากฏความเห็นและมาตรการแก้ไขปญหาออกเป็น 4
แนวทางใหญ่ๆ ซึ่งเสนอแนะรายละเอียดที่แตกต่างกันออกไปในรายงานแต่ละเรื่องได้แก่ มาตรการให้ยุติโครงการ ให้
้
แก้ไขความเดือดร้อน ยุติการตรวจสอบตามมาตรา 22 ที่เป็นเรื่องมีการฟองร้องเป็นคดีอยู่ในศาล หรือที่ศาล
พิพากษาหรือมีค าสั่งเด็ดขาดแล้ว และยุติการตรวจสอบจากเหตุผลอื่นๆ เช่น ผู้ร้องไม่สามารถติดตามเพื่อตรวจสอบ
ั
ข้อมูลได้ ประเด็นปญหาได้ทุเลาหรือ ผ่านพ้นไปแล้วเมื่อคณะอนุกรรมการเข้าตรวจสอบ รวมถึงหน่วยงานที่
ั
เกี่ยวข้องสามารถแก้ไขปญหา และตกลงไกล่เกลี่ยกันได้ด้วยดี เป็นต้น
การติดตามผลการคุ้มครอง ในการศึกษาครั้งนี้เป็นเพียงการประมวลผลในภาพรวมจากการสอบถามผู้ร้อง
ั
และติดตามปญหาจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในช่วงเวลาที่คณะอนุกรรมการยังท าหน้าที่อยู่ (เมษายน 2551) เท่านั้น
ั
พบว่าในกรณีที่ได้จัดท ารายงานการตรวจสอบ มักมีการชะลอการด าเนินโครงการ การตรวจสอบและบรรเทาปญหา
ั
ของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ในบางกรณีอาจสามารถแก้ไขปญหาได้โดยการตกลงไกล่เกลี่ยและยุติโครงการ รวมถึงมี
หลายกรณีที่ไม่ทราบผลการคุ้มครองสิทธิ

3.4.1 ประเด็นปัญหาฐานทรัพยากรน ้า

ั
ั
ปญหาการละเมิดสิทธิในกรณีร้องเรียนหนึ่ง ๆ จะเชื่อมโยงกับประเด็นปญหาหลายประเด็น
ั
ด้วยกัน เสมือนปญหาที่เกี่ยวโยงกันเป็นลูกโซ่ ตัวอย่างเช่น โครงการก่อสร้างเขื่อนหรืออ่างเก็บน ้าแห่งหนึ่ง ที่
ั่
ร้องเรียนเข้ามายังคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ แล้วมอบให้คณะอนุกรรมการสิทธิในทรัพยากรน ้า ชายฝง
แร่และสิ่งแวดล้อมรับไปด าเนินการ หรือร้องเรียนเข้ามายังคณะอนุกรรมการฯชุดนี้โดยตรงก็ตาม ว่าการก่อสร้าง
ั
โครงการดังกล่าวจะก่อให้เกิดปญหาน ้าท่วมที่อยู่อาศัยและที่ดินท ากิน ผู้ร้องจึงหวั่นเกรงว่าจะก่อให้เกิดความเสียหาย
ต่อวิถีชีวิตและพืชผลการเกษตร แต่เมื่อคณะอนุกรรมการฯได้ท าการศึกษาข้อมูลและลงไปตรวจสอบจะพบว่า
ั
นอกจากความหวั่นเกรงในเรื่องดังกล่าวแล้ว จะพบว่าโครงการดังกล่าวยังมีปญหาตามมาอีกมากมาย ไม่ว่า
ั
ั
ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ระบบนิเวศ วัฒนธรรม ปญหาการจ่ายค่าชดเชยที่ไม่เป็นธรรม ปญหาการอพยพประชาชน
ั
ั
ออกจากพื้นที่อยู่อาศัย ปญหาการแย่งชิงน ้า เป็นต้น จากการรวบรวมในกลุ่มปญหา 4 กลุ่ม ในเรื่องเขื่อน คลองส่งน ้า
การเปลี่ยนสภาพและสร้างสิ่งล่วงล ้าแหล่งน ้า และการจัดการน ้า พบว่า (แสดงตารางแจกแจงประเด็นต่างๆในตาราง
ที่ 3.7-1 ถึง 3.7-4)
ั
เขื่อน อ่างเก็บน ้า ฝาย เป็นกรณีที่เกิดการละเมิดสิทธิในที่อยู่อาศัยและที่ท ากิน ท าให้เกิดปญหา
ั
การบังคับให้ชุมชนอพยพจากพื้นที่สร้างโครงการ ปญหาการไม่ก าหนดค่าชดเชย หรือก าหนดค่าชดเชยที่ไม่เป็น
ั
ั
ธรรมทั้งกรณีโครงการที่ก่อสร้างแล้วและยังไม่ก่อสร้าง ปญหาการท าลายระบบนิเวศ ปญหามลพิษ
 หน่วยงานผู้ถูกร้อง ได้แก่ กรมชลประทาน คณะรัฐมนตรี กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
กรมทรัพยากรน ้า รัฐบาล
่
 หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ กรมชลประทาน คณะรัฐมนตรี กรมปาไม้ จังหวัด
่
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ปาและพันธุ์พืช กรมทรัพยากร
น ้า รัฐบาล ส านักราชเลขาธิการ ส านักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงาน
โครงการอันเนื่องมาจากพระราชด าริ องค์การบริหารส่วนต าบล

49