Page 54 - รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (ฉบับสมบูรณ์)

รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดท าข้อเสนอแนะ มาตรการ หรือแนวทางในการส่งเสริมและ
คุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

หลังจากนั้นวนศาสตร์ชุมชนมีการเปลี่ยนแปลงจากการริเริ่มปลูกป่าในที่เสื่อมโทรมมาสู่การจัดการป่า

ระหว่างเจ้าหน้าที่ของรัฐร่วมกับชุมชน โดยชุมชนเป็นผู้จัดการ เจ้าหน้าที่รัฐเป็นผู้สนับสนุนเพื่อเปลี่ยนจาก
ความขัดแย้งระหว่างชุมชนกับเจ้าหน้าที่ของรัฐเป็นความร่วมมือ มีการสร้างระบบการจัดการป่าร่วมกัน

ตารางเปรียบเทียบการจัดการป่าไม้แบบดั้งเดิมกับการจัดการป่าร่วมกับประชาชน

การจัดการป่าไม้แบบดั้งเดิม การจัดการป่าตามแนวทางวนศาสตร์ชุมชน
ด้านการบริหารจัดการ  จัดการโดยรัฐ  จัดการโดยองค์กรประชาชน
 จัดการแบบรวมศูนย์อ านาจ  จัดการแบบกระจายอ านาจ
 ตัดสินใจโดยหน่วยงานเดียว  ใช้กระบวนการมีส่วนร่วม
 มุ่งบรรลุวัตถุประสงค์  มุ่งกระบวนการท างาน
 ก าหนดวิธีการตายตัว  วิธีการยืดหยุ่นได้/ปรับได้
 เป็นการจัดการเนื้อที่ขนาดเล็ก
 รัฐมีบทบาทในการสนับสนุน
ด้านเศรษฐกิจ  มุ่งผลิตผลผลิตชนิดเดียวโดยเฉพาะ  มุ่งจัดการทรัพยากร
 วัตถุประสงค์เพื่อการขายไม้  เพื่อการผลิตที่หลากหลาย
 เน้นการท าสวนป่า  เน้นความยั่งยืน และการขยายพันธุ์ตาม
ธรรมชาติของป่า
ด้านสังคม  ควบคุมโดยการลงโทษตามกฎหมาย  ควบคุมด้วยกลไกทางสังคมของชุมชน
 เน้นสิทธิและหน้าที่ชุมชนยอมรับความ
หลากหลายทางวัฒนธรรมท้องถิ่น
ที่มา: เอกสารประกอบการฝึกอบรมด้านวนศาสตร์ชุมชน

แนวคิดวนศาสตร์ชุมชนจึงเป็นแนวคิดที่เกิดขึ้นจากความพยายามในการแก้ไขปัญหาทรัพยากรที่ลดลง
และความยากจนในชนบท โดยกลับไปให้ความสมดุลกับความสัมพันธ์ของคนกับป่าที่มีมาตั้งแต่อดีต ให้

ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการตัดสินใจต่างๆ

จากการศึกษาแนวคิดทั้ง 3 แนวคิด อาจสรุปได้ว่าในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

บนฐานสิทธิในสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืนนั้น นอกจากจะต้องมีการตระหนักถึงตัวทรัพยากรแล้ว มนุษย์หรือชุมชน
จะต้องมีศักยภาพในการจัดการ ได้รับการประกันสิทธิที่จ าเป็นต่อการจัดการ โดยรัฐมีหน้าที่สร้างกลไกที่สร้าง

แรงจูงใจ ระบบติดตามตรวจสอบ และการลงโทษที่เหมาะสม รวมถึงสร้างระบบที่เอื้ออ านวยให้เกิดการเรียนรู้
และปรับเปลี่ยนเพื่อแก้ไขปัญหา โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อการจัดการในรูปแบบเดิมคือรัฐเป็นศูนย์กลาง หรือการ

จัดการโดยตลาดอย่างใดอย่างหนึ่งนั้นไม่อาจบรรลุวัตถุประสงค์ของความยั่งยืนได้ การกระจายอ านาจให้พื้นที่

หรือชุมชนโดยสนับสนุนให้มีการเรียนรู้ จัดท าข้อมูล และแก้ไขปัญหาอย่างเหมาะสมกับพื้นที่นั้น จึงจะเป็นการ
จัดการที่น าไปสู่ความยั่งยืนได้มากกว่า

2-36 สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย